واکاوی نظریه الیتیسم و جایگاه نخبگان حکومتی در ایران دوره قاجار و پهلوی برمبنای نظریه نخبه‌گرایی موسکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم سیاسی، مسائل ایران، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دکتری علوم سیاسی، سیاست‎‌گذاری عمومی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه نخبگان حکومتی در عصر قاجار پهلوی براساس نظریه نخبه‌گرایی در روند توسعه یافتگی ایران بود. در این راستا تلاش شد به این سوال اساسی پاسخ داده شود که چه عوامل و کنشگرهایی، زمینه و بستر لازم را برای ناکامی نخبگان عصر پهلوی در روند توسعه یافتگی ایران فراهم آورده است؟ پژوهش بر این فرض استوار گردید که عواملی از قبیل ساختار سیاسی استبدادی، فرهنگ توسعه نیافته، دخالت بیگانگان در امور ایران، ضعف عملکرد شاهان و فرمان‌روایان، نقش مخرب نظام اقتصاد جهانی و عملکرد نخبگان در نوسازی و توسعه به شیوه غربی، همگی زمینه‌ساز ناکامی نخبگان عصر پهلوی در روند توسعه یافتگی ایران شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نخبگان ایران در تاریخ عصر پهلوی به عنوان یکی از موانع اصلی توسعه و عامل خنثی‌سازی قدرت اصلاح‌طلبان، به ایفای نقش پرداخته و به دو دلیل در هدایت کشور به سمت توسعه موزون و همه جانبه ناکام ماندند: ویژگی‌ها و ضعف عملکرد خویش و ساختارهای سیاسی- اقتصادی نامناسب و کارشکنی نخبگان ضد توسعه. روشنفکران نیز به دلایلی مانند ساختار سیاسی استبدادی، بیگانگی با فرهنگ جامعه و نگاه تک بعدی به توسعه، نتوانستند به نحو مطلوب به ایفای نقش بپردازند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Theory of Elitism and the Position of Governmental Elites in Iran in the Qajar and Pahlavi era Based on the Theory of Mosca Elitism

نویسندگان [English]

  • Saeed Jahangiri 1
  • Farid saeedi 2
  • Esmaeel Bayat 1
1 Ph.D. Political Science, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Political Science, Public Policy, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the position of government elites in the Qajar Pahlavi era based on the theory of elitism in the development process of Iran. In this regard, an attempt was made to answer the basic question: what factors and activists provided the necessary ground for the failure of the elites of the Pahlavi era in the process of development of Iran? The study was based on the assumption that factors such as authoritarian political structure, underdeveloped culture, foreign interference in Iranian affairs, the weak performance of kings and rulers, the destructive role of the global economic system, and the performance of elites in Western-style modernization and development, all contribute to elite failure in the Pahlavi era in the process of development of Iran. The results indicate that the elites of Iran in the history of the Pahlavi era as one of the main obstacles to development and neutralizing the power of reformists played a role and failed to lead the country to balanced and comprehensive development for two reasons: Characteristics and weakness of its performance and inappropriate political-economic structures and sabotage of anti-development elites. Intellectuals, for reasons such as authoritarian political structure, alienation from the culture of society, and a one-dimensional view of development, were also unable to play a desirable role.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Sociology
  • Elitism
  • Mosca elitism
  • Elite rotation
  • Governmental elites
  • Qajar period
  • Pahlavi era

مراجع

آبراهامیان، یرواند (1378). ایران بین دو انقلاب. ترجمه کاظم فیروزمند و محسن مدیرشانه‌چی. تهران: نشر مرکز.
ابوالحمد، عبدالحمید (1376). مبانی سیاست. تهران: توس.
اتابکی، تورج (1385).تجدد آمرانه (جامعه و دولت در عصر رضا شاه). ترجمه مهدی حقیقت‌‌خواه. تهران: انتشارات ققنوس.
ازغندی، علیرضا (1379). ناکارآمدی نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب. تهران: نشر قومس.
استانفورد، آلوین (1386). تئوری‌‌های انقلاب. ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر قومس.
آشوری، داریوش (1385). دانشنامه سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی). تهران: انتشارات مروارید.
افلاطون (1374). جمهور. ترجمه فؤاد روحانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ایزدی اودلو، عظیم (1386). مکتب نخبه‌گرایی.کیهان فرهنگی، شماره 248 .
باتامور، بی.تی. (1371). نخبگان و جامعه. ترجمه علیرضا طیب. تهران: دانشگاه تهران.
بازرگان، مهدی (1372). خلع ید، سپیدی‌ها و سیاهی‌ها. ایران فردا، 2(8).
بروجردی، مهرزاد (1378). روشنفکران ایرانی و غرب. ترجمه جمشید شیرازی. تهران: مجموعه‌ مطالعات اجتماعی.
بشیریه، حسین (1378). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر نی.
بشیریه، حسین (1374). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر نی.
بهنود، مسعود (1380). کشتگان بر سر قدرت. تهران: نشر علم.
بیل، جیمز (1383).الگوی روابط قدرت در نخبگان سیاسی ایران. ترجمه مجید خسروی نیک. فرهنگ اندیشه، 3(10).
حاجی یوسفی، امیرمحمد (1377). دولت و توسعه اقتصادی در ایران. مطالعات راهبردی، 1(1).
روشه، گی (1389). تغییرات اجتماعی. منصور وثوقی. تهران: نشر نی.
زونیس، ماروین (1370). شکست شاهانه. ترجمه اسماعیل زند و بتول سعیدی. تهران: نشر نور.
سالار بهزادی، محمد (1379). چالش سنت و مدرنیته در ایران از مشروطه تا 1320. تهران: نشر مرکز.
سید محمدی، سید بیوک (1384). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: دانشگاه پیام نور.
شجیعی، زهرا (1371). نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی. تهران: نشر سخن، ج4.
طاهری، مازیار (1387). نخبه و نخبه‌گرایی.علوم اجتماعی، دوره 11، شماره 4.
طلوعی، محمود (1373). بازیگران عصر پهلوی. تهران: نشر علم، ج2.
علوی‌تبار، علیرضا (1376). روشنفکران ایرانی، مدرنیته و غرب. کیان،7(36).
غنی‌نژاد، موسی (1377).تجددطلبی و توسعه در ایران معاصر. تهران: نشر مرکز.
فیوضات، ابراهیم (1375). دولت در عصر پهلوی. تهران: انتشارات چاپخش.
کللی، قیصر(1387). فرهنگ فلسفی و فلسفه‌‌ی سیاسی. تهران: پایان.
کاتوزیان، همایون (1381). تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران. ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر نی.
کریمی، بهمن (1376). قانون اساسی و متمم آن. تهران: شرکت نسبی حاج محمد حسین اقبال.
کوزر، لیوئیس (1386).زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
گراهام، رابرت (1358). ایران؛ سراب قدرت. ترجمه فیروز فیروزنیا. تهران: انتشارات سحاب کتاب.
گولد، جولیوس؛ کولب، ویلیام (1376). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه باقر پرهام. تهران: مازیار.
لمبتون، آن (1379).نظریه دولت در ایران.ترجمه چنگیز پهلوان. تهران: نشر گیو.
مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1384). روش و نظریه در علوم سیاسی. امیرمحمد حاجی یوسفی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
محمدی، محسن (1373). فلسفه تاریخ ابن خلدون. ترجمه‌ مجید مسعودی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
منتل، جان شوارتس (1378). ساختارهای قدرت. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مهدوی، عبدالرضا (1373). سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی. تهران: انتشارات البرز.
مور، برینگتون (1375). ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی. ترجمه حسین بشیریه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
میلانی، عباس (1380). معمای هویدا. تهران: نشر اختران.
میخلز، رابرت (1385). جامعه‌شناسی احزاب سیاسی. ترجمه احمد نقیب‌زاده. تهران: قومس.
میلز، سی رایت (1383). نخبگان قدرت. بنیاد فرهنگی پژوهشی غرب‌شناسی. تهران: فرهنگ مکتوب.
نقیب‌زاده، احمد (1388). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: سمت.
نوذری، حسینعلی (1381). بازخوانی هابرماس. تهران: نشر چشمه.
هیوود، اندرو (1387). مفاهیم کلیدی در سیاست. ترجمه حسن کلاهی و عباس کاردان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
Bill, J.A. (1972). The Politics of Iran: Groups. Classes and modernization. Columbus Ohio: Charlese.
Binder, L. (1962). Iran: Political development in a changing society. Los Angeles: University of California press.
Bosworth, E. (1992). Pahlavi Iran. California: Mazda publishers.
Marvin, Z. ( 1971 ). The political Elite of Iran. N.J: Prinston University Press
Westwood, A.F. (1965 ). Politics of Distrust in Iran. Annals of the American Academy of political and social science.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار