نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش انقلاب اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران؛ مدرس گروه معارف اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
چکیده
در طول تاریخ پر فراز و نشیب اسلام گروه‌ها، جریان‌های فکری و افرادی بوده‌اند که مخالفان خود از سایر فرقه‌ها و مذاهب اسلامی را تکفیر و به بهانه‌های واهی آنان را از دین اسلام خارج و خون، مال و ناموس آنان را مباح دانسته‌اند. این پدیده مخرب که طلایه‌دار آن خوارج بودند، طی دو قرن اخیر در جریان‌های تندروی سلفی - تکفیری تجلی پیدا کرده است و در سایه تحولات اخیر منطقه، آنان فرصت مناسبی یافته‌اند که با پشتیبانی حامیانشان، افکار و اندیشه‌های خود را پیاده نمایند. بی‌تردید بروز ناامنی و هرج و مرج در کشورهای اسلامی، کشتار مردم بی‌گناه، ظهور گروه‌های وحشت و ارهاب همچون القاعده، سپاه صحابه، گروه‌های جندالله، طالبان، جیش العدل، جبهه النصره، داعش و... که وحشت و ترور را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند، بخشی از پیامدهای اندیشه تکفیر است و پیامد ناگوارتر آن مخدوش کردن چهره اسلام و مسلمانان در سراسر جهان و منفور شدن دین اسلام در نزد جهانیان می‌باشد. لذا، شناخت و تحلیل دقیق زمینه‌ها و بسترهای شکل‌گیری این جریان‌ها در جهان اسلام ضروری است و به ما در فهم عمیق و تحلیل رفتارهای آنان کمک شایانی می‌نماید. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی ضمن اشاره به پیشینه تاریخی جریان‌های تکفیری در جهان اسلام، به تبیین و واکاوی زمینه‌ها و بسترهای فکری و اندیشه‌ای، منطقه‌ای و بین‌المللی، جغرافیائی و سیاسی و همچنین جامعه‌شناختی شکل‌گیری این جریان پرداخته است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Backgrounds and contexts for the formation of Salafist-Takfiri Currents in the Islamic world; Coping strategies, vision for the future
نویسنده [English]
- Morteza Babaei
Ph.D. Islamic Revolution trend, Shahid Beheshti University, Tehran; Department of Education, Qom, Iran.
چکیده [English]
Throughout the ups and downs in the history of Islam, there have been groups, currents of thought, and individuals who have excommunicated their opponents from other sects and religions of Islam and expelled them from the religion of Islam under false pretenses, and considered their blood, wealth, and honor permissible. This destructive phenomenon, pioneered by the Kharijites, has manifested itself in the Salafi-Takfiri extremist currents over the past two centuries, and in the light of recent developments in the region, they have found a good opportunity to implement their thoughts and ideas with the support of their supporters. Undoubtedly, the emergence of insecurity and chaos in Islamic countries, the killing of innocent people, the emergence of terror groups such as al-Qaeda, the Companions Corps, Jundallah groups, the Taliban, Jaish-e-Adl, Jabhat al-Nusra, ISIS, etc. who have made terror their top priority is part of the consequences of the idea of takfir; and its worse consequence is to tarnish the image of Islam and Muslims around the world and to make the religion of Islam hated by the world. Therefore, accurate knowledge and analysis of the backgrounds and contexts of the formation of these currents in the Islamic world is essential and will help us in a deep understanding and analysis of their behaviors. The present study uses the analytical-descriptive method while referring to the historical background of Takfiri currents in the Islamic world, to explain and analyze the fields and intellectual, regional and international, geographical and political, as well as sociological forms of this formation.
کلیدواژه‌ها [English]
- The formation of Salafist-Takfiri
- Islamic State of Iraq and the Levant
- crusade
- Caliphate
- Takfiri
قرآن کریم.
ابراهیم‌نژاد، محمد؛ فرمانیان، مهدی (1393). داعش دولت اسلامی عراق و شام، تحلیل و بررسی تاریخ و افکار.قم: دارالاعلام لمدرسه اهل البیت(ع).
ابراهیمی، شهروز؛ ستوده، علی اصغر (1393).آسیب‌شناسی رشد جریان‌های تکفیری. در: مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه اسلام. قم: دارالاعلام، ج 5، ص41-319.
ابن اعثم کوفی (1991م). کتاب الفتوح. بیروت: چاپ علی شیری.
آشوری، داریوش (1388). هویت ملی و پروژه ملت‌سازی. تهران: آگه.
آصفی، محمدمهدی (1432ق). الامه الواحد هو الموقف من الفتنه الطائفیه. نجف: مجمع العالمی لاهل البیت(ع).
بخشی شیخ احمد، مهدی (1385). جهاد: از ابن تیمیه تا بن لادن. علوم سیاسی، شماره 34.
بغدادی، ابومنصور (1977م). الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناجیه. بیروت: دارالآفاق الجدیده.
پورامینی، محمدتقی (1393). راهکارهای مواجهه با جریان‌های سلفی تکفیری. گزارش راهبردی، شماره 8.
سیدنژاد، سیدباقر (1389). سلفی‌گری در عراق و تاثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران. مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره 1، مسلسل 47.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر (1974م). تاریخ الخلفاء. بیروت: بی‌نا.
شوشتری، نورالله (1367). الصوارم المهرقه فی نقد الصوارق المحرقه. تهران: چاپ جلال‌الدین محدث ارموی.
شیخ حسینی، مختار (1393). سه ضلعی رشد و گسترش داعش در عراق. گزارش راهبردی، شماره8.
طباطبایی، سید محمدحسین (1386). تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج2.
طبسی، نجم‌الدین (1385). سلفیان در گذر تاریخ. قم: امیرالعلم.
عبدالله خانی، علی (1384). امنیت بین‌الملل. تهران: موسسه ابرار معاصر.
غفاری، ابوالفضل (1393). اصول روش‌شناسی سلفیه. در: مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه اسلام. قم: دارالاعلام، ج2.
فتحی، علی (1393). روش‌شناسی جریان‌های تکفیری در فهم کتاب و سنت. در: مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه اسلام. قم: دارالاعلام، ج7.
فراتی، عبدالوهاب (1393). نشست علمی با عنوان: بررسی فقهی جریان‌های تکفیری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
فرمانیان، مهدی (1393). جریان‌شناسی سلفی‌گری معاصر. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
فیروزآبادی، حسن (1393). تکفیری‌های داعش را بهتر بشناسیم. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
قرنی، عبدالله بن محمد (1413ق). ضوابط التکفیر عند اهل السنه و الجماعه. بیروت: الرساله.
محقق‌داماد، مصطفی (1386). سلوک بین‌المللی دولت اسلامی. قم: مرکز نشر علوم اسلامی.
مرادی، عبداله (1393). جهادگرایانی که متعارض با فقه اهل سنت رفتار می‌کنند. پایگاه تحلیلی- تبیینی برهان. قابل دسترس در: www.islamtimes.org/fa/article/442941
معینی‌نیا، مریم (1393). وهابیت و تکفیر. حبل المتین، سال سوم، شماره 8.
میرشکاران، یحیی (1393). تحلیل جغرافیایی- سیاسی علل شکل‌گیری و گسترش بنیادگرایی اسلامی. در: مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه اسلام. قم: دارالاعلام، ج6.
نباتیان، اسماعیل (1393). الگوی حکومت در اندیشه جریان سلفی تکفیری. در: مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه اسلام. قم: دارالاعلام، ج2.
یزدانی، سیدمحمد (1393). فتاوای جریان‌های تکفیری در جواز قتل مسلمانان. قم: دار الاعلام لمدرسه اهل البیت(ع).
)