واکاوی نظرات و آراء انتقادی آخوند‌زاده و ملکم‌خان درباره مناسبات حکومت و مردم در ایران عصر قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

آخوندزاده و ملکم خان دو تن از نواندیشان صدر مشروطیت ایران هر یک نظرات انتقادی داشتند و با تمایزاتی منشا تاثیرات فرهنگی در جامعه بودند. هدف پژوهش حاضر تبیین افکار اصلاحی آخوندزاده و ملکم خان، برداشت‌ها و شیوه‌های دنبال کردن بحث مدرنیته در ایران و تفاوت‌ها و میزان اثرگذاری هر یک است. سوال پژوهش این است که درک مدرنیته و لزوم اصلاحات نوگرایانه در ایران پیش از مشروطیت توسط آخوندزاده و ملکم خان چه تمایزاتی داشتند و هر یک منشاء چه تاثیراتی بودند؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که اثرگذاری آخوندزاده بیشتر بر روشنفکران بود و ملکم خان مخاطبین بیشتری داشت. شناخت آخوندزاده از وضعیت فرهنگی ایران، پایین‌تر از ملکم خان بود و تاثیرگذاری ملکم خان بر جامعه ایران به مراتب بیشتر بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Critical Ideas of Ākhoundzādeh and Molkom Khān about Relationship between Government and People in Iran during the Qajar Dynasty

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Gravand 1
  • Iraj Soori 2
1 Assistant Professor, Department of History, Lorestan University, Lorestan, Iran
2 PhD. Student of Iranian Islamic History, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
چکیده [English]

Ākhoundzādeh and Molkom Khān as two intellectuals at the outset of Iran’s constitualism had some critical ideas and, with some distinctions, were the source of cultural influence on the society. The purpose of the present study is to explain the reformist thoughts of Ākhoundzādeh and Molkom Khān and perceptions and methods of following the discussion of modernity in Iran as well as their differences and effects. The research question is: What are the distinctions between the modernity perceptions of Ākhoundzādeh and Molkom Khān and the necessity for intellectual reform in Iran before the constitution and what effects did each of them have? The method of study is descriptive-analytic and the results showed that Ākhoundzādeh’s influence was mostly on the intellectuals while Molkom Khān had a more public audience. Besides, Ākhoundzādeh’s recognition of Iran’s cultural condition was less than that of Molkom Khān who had much more influence on the Iranian society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • National Consultative Assembly
  • Reformist Dialogue
  • Political Absolutism
  • Molkom Khān
  • Ākhoundzādeh

مراجع

آبراهامیان، یرواند (1388). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل‌محمدی، محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
آجدانی، لطف‌الله (1386). روشنفکران ایران در عصر مشروطیت. تهران: نشر اختران.
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1351). مقالات. به کوشش باقر مومنی. تهران: نشر آوا.
آدمیت، فریدون (1363). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
آدمیت، فریدون (1387). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران. تهران: نشر گستره، ج1.
آزاد ارمکی، تقی (1380). مدرنیته ایرانی و پارادایم‌های فکری عقب‌ماندگی در ایران. تهران: ناشر دفتر مطالعاتی – انتشاراتی اجتماع.
ازغندی، علیرضا (1385). نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب. تهران: نشر قومس.
اصیل، حجت‌الله (1376). زندگی و اندیشه میرزا ملکم خان ناظم الدوله. تهران: نشر نی.
اصیل، حجت‌الله (1381). رساله‌های میرزا ملکم خان ناظم الدوله. تهران: نشر نی.
امیری، جهاندار (1383). روشنفکری و سیاست. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بشیریه، حسین (1385). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران:  نشر نی.
پورزکی، گیتی (1379). مدرنیته و میرزا فتحعلی آخوندزاده. نامه پژوهش، شماره18 - 19.
پولادی، کمال (1392). تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام. تهران: نشر مرکز.
تبریزی‌نیا، حسین (1371). علل ناپایداری احزاب سیاسی در ایران. با مقدمه علی باقری.تهران: مرکز نشر بین‌الملل.
تقوی، سید مصطفی (1384). فراز و فرود مشروطه. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
حائری، عبدالهدی (1381). تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق. تهران: امیرکبیر.
حقدار، علی اصغر (1382). فریدون آدمیت و عصر مشروطیت ایران. تهران: انتشارات کویر.
رائین، اسماعیل (1350). میرزا ملکم خان، زندگی و کوشش‌های سیاسی. تهران: نشر بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه.
رائین، اسماعیل (1370). فراموشخانه و فراماسونری در ایران. تهران: امیر کبیر.
ربیعی، علی (1383). زنده باد فساد؛ جامعه‌شناسی فساد در دولت‌های جهان سوم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
شهابی، هوشنگ؛ مارتین، ونسا (1392). انقلاب مشروطه ایران. ترجمه محمدابراهیم فتاحی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
طاهریان، محمدرضا؛ علی قنبری، فرج اله (1393). تجددگرایی در ایران معاصر: مطالعه موردی ملکم خان. جستارهای سیاسی معاصر، سال پنجم، شماره 3.
فراست‌خواه، مقصود (1388). سرآغاز نواندیشی معاصر. تهران: شرکت سهامی انتشارات.
قاضی مرادی، حسن (1384). نوسازی در عصر مشروطه ایران. تهران: نشر اختران.
کاظمی زمهریری، مهدی (1393). تفکر روشنفکران عصر قاجار و امکان گذار از نظریه حکومت به دولت. پژوهش سیاست نظری، شماره 15، ص 119- 89..
کرزن، لرد (1349). ایران و قضیه ایران. ترجمه وحید مازندرانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کرمانی، ناظم الاسلام (1376). تاریخ بیداری ایرانیان. تهران: نشر پیکان.
گنج بخش زمانی، سعید (1387). بررسی تطبیقی اندیشه ولتر و چگونگی ورود آرای ولتری توسط آخوندزاده به ایران. ادبیات تطبیقی، شماره 7.
گودرزی، غلامرضا (1387). دین و روشنفکران مشروطه. تهران: نشر اختران.
مجتهدی، کریم (1398). میرزا فتحعلی آخوندزاده و فلسفه غرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 24(1-2).
محیط طباطبایی، محمد (بی‌تا). مجموعه آثار ملکم خان. تهران: نشر علمی.
مددپور، محمد (1372). سیر تفکر معاصر تجدد و دین‌زدایی در اندیشه میرزا ملکم خان ناظم الدوله. تهران: نشر تربیت.
ملایی توانی، علیرضا (1381). مشروطه و جمهوری (ریشه‌های نابسامانی دموکراتیک در ایران). تهران: نشر گستره.
میخلز، ربرت (1369). جامعه‌شناسی احزاب. ترجمه احمد نقیب‌زاده. تهران: انتشارات قومس.
ناظم الدوله، میرزا ملکم خان (1369). روزنامه قانون. تهران: انتشارات کویر.
هاشم‌زهی، نوروز (1386). شرایط اجتماعی و پارادایم‌های روشنفکری در آستانه دو انقلاب ایران. تهران: انتشارات عروج.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار