دیباچه‌ای بر آسیب‌شناسی اقتصادی و سیاسی دولت‌های رانتیر در خاورمیانه (مطالعه موردی بحرین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با تمرکز بر بحرین درصدد است تا با بهره‌گیری از نظریه حسین مهدوی، مبنی بر آسیب‌پذیری ساختار دولت های رانتیر، این دولت را از جهت اقتصادی و سیاسی، آسیب‌شناسی کند. این  پژوهش با مطالعه موردی کشور بحرین به عنوان دولتی رانتیر، درصدد آسیب‌شناسی اقتصادی و سیاسی این کشور بوده است. این آسیب‌شناسی کمک خواهد کرد تا مشخص شود که رژیم مزبور با چه چالش‌هایی در عرصه اقتصادی و سیاسی به دلیل وابستگی به درآمدهای نفتی مواجه بوده و تا چه اندازه آنها را باثبات و تا چه اندازه بی‌ثبات کرده است؟ روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که بحرین از بعد اقتصادی همانند کشورهای همتای خود، رانتیر است، با تجربه‌ای که از کشورهای موفق عاید می‌شود، تنها راه برون رفت این کشورها از بحران‌های پیش روی آنها احداث صندوق ذخیر نفت و مدیریت این درآمد در جهت توسعه زیربناهای اقتصادی و سیاسی آنها می‌باشد. اصولاً می‌توان گفت که نفت تنها یک ماده طبیعی است و تنها چیزی که سبب شده است که کشورهای نفتی چنین نگرشی از این ماده داشته باشند، نحوه مدیریت درآمدها است و استفاده بهینه و مطلوب از این درآمدها نه تنها نمی‌تواند شومی منابع به جای بگذارد و سبب عقب‌ماندگی و فقر گردد، بلکه این درآمدها می‌تواند زمینه توسعه و پیشرفت کشورها را نیز فراهم سازد.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic and Political Pathology of Rentier States in the Middle East (Bahrain Case Study)

نویسندگان [English]

  • Peyman Sihkh Mahmodi 1
  • Hossein Massoudnia 2
1 MA. Political Science, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of Political Science, Faculty of Administrative Science and Economic, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The present study, focusing on Bahrain, seeks to pathologize the government economically and politically by utilizing Hussein Mahdavi's theory of vulnerability of the structure of rentier governments. This study has sought to seek economic and political pathology through a case study of Bahrain as a rentier government. This pathology will help determine what challenges the economic and political arena faces because of dependence on oil revenues, to what extent it has stabilized, and the extent to which it has voiced them? The research method was descriptive-analytical, and the findings of the present study showed that Bahrain is an economic aspect of its counterparts, with the experience that comes from successful countries, the only way out of these countries to construct the crises ahead of them. The management of this revenue is aimed at developing their economic and political infrastructure. In principle, it can be said that oil is just a natural substance, and the only thing that has made the oil countries have such an attitude is how to manage revenues, and the proper and optimal use of these incomes not only cannot leave resources and lead to backwardness and poverty but also these revenues can provide the development and development of countries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil
  • Bahrain
  • Authoritarian
  • Rent
  • Economic Policies
  • Rentier Governments
اشرف نظری، علی؛ قنبری، لقمان (1393). دگرگونی ساختار اجتماعی و بحران حاکمیت در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس. سیاسی- اقتصادی، شماره 296. 
افضلی، رسول؛ قالیباف، محمدباقر؛ پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ میرزاده کوهشاهی، مهدی (1392). پیامدهای راهبردی تغییر رژیم و برقراری دموکراسی در بحرین. مطالعات راهبردی، سال شانزدهم، شماره مسلسل 59.
الهی، همایون (1368). خلیج فارس و مسائل آن. تهران: نشر قومس.
برزگر، کیهان (1380). عوامل تأثیرگذار بر سیاست‌های جدید بحرین. سیاست خارجی، سال پانزدهم، شماره 3.
بشیریه، حسین (1384). گذار به دموکراسی(مباحث نظری). تهران: نگاه معاصر، چاپ چهارم.
بی‌نیاز، علی (1390). اقتصاد تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا. ره‌نامه سیاستگذاری، سال دوم، شماره دوم.
پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ گهرپور، محمدزهدی (1389). بررسی جایگاه و نقش زن در خاورمیانه در مشارکت سیاسی. جامعه‌شناسی زنان، سال اول، دوره اول، شماره1، ص25-44.
تقی‌زاده انصاری، محمد (1374). تحولات نفتی خلیج فارس و گسترش نقش ایالات متحده در منطقه. تهران: نشر البرز.
جهادی، محبوبه؛ علمی، زهرا (1390). تکانه‌های قیمت نفت و رشد اقتصادی (شواهدی از کشورهای عضو اپک). پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره 2.
خاورم (18 مهر 1397). اقتصاد بحرین غرق در بدهی و کسری بودجه. خبرگزاری جمهوری اسلامی، کد خبر 83060759،  قابل دسترس در: https://www.irna.ir/news/83060759
خورشیدی، ناصر (1392). تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا و درک سیاست خارجی آمریکا با تأکید برتحولات سوریه و بحرین. سیاست خارجی، سال بیست هفتم، شماره 4.
رمضان‌زاده ولیس، گلروز؛ مؤمنی، فرشاد (1392). پدیده‌نگری در اقتصادهای نفتی با سرمایه ناکافی. پژوهش‌های اقتصادی، سال سیزدهم، شماره 51، ص
رئیسی، نوید (1391). رفتار چرخه‌ای سیاست مالی در کشورهای صادرکننده نفت: یک مدل اقتصاد سیاسی پویا. در: اولین کنفرانس اقتصاد ایران. تهران: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
زراءنژاد، منصور؛ تبعه ایزدی، امین؛ حسین‌پور، فاطمه (1393). بررسی و اندازه‌گیری تأثیر درآمدهای نفتی بر درآمدهای مالیاتی در ایران. پژوهشنامه بازرگانی، شماره 72.
زیدی، مفید (2001). نشانه تحول دموکراتیک در بحرین: از امیرنشین به پادشاهی مشروطه. ترجمه عبدالرضا همدانی. مطالعات خاورمیانه، شماره 27.
ساجدی، امیر (1389). موانع توسعه دموکراسی در خاورمیانه. مطالعات سیاسی، سال دوم، شماره 8.
سردارنیا، خلیل‌الله (1396). دموکراسی و دورنمای بقای سیاسی شیخ‌نشین‌های خلیج فارس. سیاست جهانی، دوره ششم، شماره2.
سیف افجه‌ای، معصومه (1376). بحرین. تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
شکیبایی، علیرضا؛ افلاطونی، عباس؛ نیکبخت، لیلی(1387). بررسی رابطه بلند مدت بین نرخ ارز و قیمت‌های نفت در کشورهای عضو اپک. دانش و توسعه، سال پانزدهم، شماره 25.
قنبری، علی (1390). اقتصاد نفتی. تهران: نشر چالش.
کامروا، مهران (1378). تحلیل ساختاری از دولت‌های غیردموکراتیک و آزاد‌سازی سیاسی در خاورمیانه. ترجمه محمدتقی دلفروز. مطالعات خاورمیانه، شماره20، ص 140 – 178.
کریستال، جبل (1378)، نفت و سیاست در خلیج فارس، حکومت‌گران و بازرگانان در کویت و قطر. ترجمه ناهید سلامی، شاپور جورکش. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
کوزه‌گر کالجی، ولی (1389). پیامد جهانی شدن بر کشورهای منطقه خلیج فارس. پژوهشنامه سیاست خارجی، شماره 28، ص 114- 121.
مجتبی‌زاده، پیروز (1385). کشورها و مرزها در منطقه خلیج فارس. ترجمه حمیدرضا ملک محمدی نوری. تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
مجتهدزاده، پیروز (1373). در بحرین چه می‌گذرد. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 87-88.
محسن‌زاده، فرشاد (24 دی 1395). کسری بی‌سابقه بودجه بحرین. خبرگزاری ایرینا، قابل دسترس در: https://www.irna.ir/news/82347297
موسوی، میرطیب (1384) .مسائل سیاسی و اقتصادی جهانی نفت. تهران: انتشارات مردم‌سالاری.
میرترابی، سید سعید (1394). تحلیل قیام‌های مردمی در خاورمیانه از منظر اقتصاد سیاسی نفت. تحقیقات سیاسی و بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی شهرضا، شماره 24.
نوگت، جفری؛ توماس، تئودور (1369). بحرین و خلیج فارس. ترجمه همایون الهی. تهران: نشر قومس.
وابستگی اعراب به پول نفت خام. شبکه اطلاع رسانی نفت و انرژی (شانا)، 6 خرداد1394، قابل دسترس در: https://www.shana.ir/news/262497
واعظی، محمود (1389). سرآغاز شورای همکاری خلیج فارس. پژوهش، شماره 28.
همایون کارتوزیان، محمدعلی (1377). نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران: نفت و توسعه اقتصادی. ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر مرکز.
 
 
 
 
 
 
Katzman, K. (2011). Bahrain: The Political Structure, Reform and Human Rights. Available at: www.eurasiareview.com
Makibullah, A. (2004). Effect of government speding non-oil GDP of Bahrain faridul Islam. University of Bahrain.
Moor, P. (2002). Rentier fiscal crisis and rejme stsbility: business state relations in the gulf. Studies in comparative international development, Vol,37, No,1.