بحران تأسیس دولت در عراق از منظر فقهای نجف (از میرزا محمد تقی شیرازی تا سید محمد صدر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

محقق و عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

چکیده

پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش نگاشته شده است که عالمان نجف چه ایده‌ای درباره بحران دولت فرقه‌گرای عرب سنی در عراق داشتند؟ فرضیه مقاله این است که به نظر می‌رسد بسیاری از عالمان حوزه نجف و کربلا تحت تأثیر سنتی که شیخ مرتضی انصاری بناء کرده بود، در اندیشه حکومت شیعی نبودند. آنان با اقتداء نسبت به آنچه او گفته بود ادله لفظی ولایت فقیه را ناتمام و بیشتر در اندیشه نظارت فقیه بر تصرفات دیگران بودند. با این وجود، از دوره مرجعیت میرزا محمد تقی شیرازی اندیشه تأسیس حکومت بارور شد و او کوشید در شهرهایی که در ثوره العشرین از دست اشغال گران آزاد می‌شدند، دولتی محلی تأسیس کند که در برخی از نامه‌هایش از آن به حکومت اسلامی تعبیر می‌کرد. گرچه این انقلاب شکست خورد اما ایده او ماندگار شد و در دهه‌های بعد، برخی دیگر از عالمان عراق در پی تأسیس حکومت برآمدند که مهم‌ترین آنان سید محمد باقر صدر بود. صدر که اندیشه جدی تری نسبت به شیرازی داشت نظرات مهمی در باره حکومت اسلامی بیان کرد و بر سرنوشت مخالفین عراقی تأثیر بسزایی نهاد. با شهادت صدر در سال 1980م عملاً اندیشه تأسیس حکومت در نجف به کما رفت و تنها یک دهه بعد بود که شاگردش، سید محمد صدر به طرح ولایت عامه فقیهان پرداخت. گرچه او علنا در پی اقامه چنین دولتی نبود اما صدام و بویژه نیروهای ائتلاف غربی، او را تهدید دانسته و در نهایت در سال 1999م به شهادت رساندند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

the crisis of establishing a government in Iraq from the jurists of Najaf viewpoints (from Mirza Muhammad Taqi Shiraz to Seyyed Mohammad Sadr )

نویسنده [English]

  • Abdolvahab Forati
Researcher and faculty member Research Institute for Islamic Culture and Thought, Ghom, Iran
چکیده [English]

The question of the study is what idea did the scholars of Najaf have about the crisis of the Sunni Arab sectarian government in Iraq? The hypothesis is that it seems hat many scholars of Najaf and Karbala were not influenced by the tradition that Sheikh Morteza Ansari had built in the idea of Shia government. Following what he had said, they considered the verbal proofs of the authority of the jurist to be incomplete and they were more concerned with the jurisprudence's supervision over the possessions of others. Nevertheless, from the period of Mirza Mohammad Taqi Shirazi's rule, the idea of establishing a government became fruitful and he tried to establish a local government in the cities that were free from the invaders in the 10th Revolution, which in some of his letters was interpreted as an Islamic government. Although this revolution failed, his idea remained and in the following decades, some other Iraqi scholars sought to establish a government, the most important of them was Seyyed Mohammad Baqir Sadr. Sadr, who had more serious thoughts than Shirazi, expressed important opinions about the Islamic government and he serious influenced the fate of the Iraqi opposition. With Sadr's martyrdom in 1980, the idea of establishing a government in Najaf practically went into coma and it was only a decade later that his student, Seyyed Mohammad Sadr, started the project of public jurists. Although he did not publicly seek to establish such a government, Saddam and especially the forces of the Western coalition considered him a threat and finally martyred him in 1999.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sunnah of Sheikh Azam
  • Velayat Faqih
  • Council system
  • Islamic government
  • Faqih supervision
الانصاری، مرتضی. (1373). الخمس. انتشارات کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ انصاری.
الانصاری، مرتضی. (1373). الزکاة. انتشارات کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ انصاری.
الانصاری، مرتضی. (1373). القضاء و الشهادات. انتشارات کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ انصاری.
آل فرعون، فریق المزهر. (1404). الامام الشیرازی یشکل الحکومه الاسلامیه. المطبعه مهر.
الجبوری کامل، سلمان. (2006). محمد تقی الشیرازی القائد الاعلی للثوره العراقیه الکبری 1920. الطبعه الاولی، قم؛ ذوی القربی.
الیاسری امیره، سعید. (2010). المثلث الصدری و الحرک الاسلامی محمد باقر الصدر رائدا. بیروت: موسسه البدیل للطباعه و النشر.
حائری، سید علی اکبر. (1379). حوزه نجف و جریان صدر اول، (گفتگوی اختصاصی اینجانب با ایشان) نجف اشرف.شارع الرسول (ع)، دفتر آیت الله سید علی اکبر حائری.
الصدر السید، محمد. (1420ه). ماوراء الفقه. بیروت دار الاضواء للطباعه و النشر و التوزیع.
الصدر السید، محمد باقر. (1421). الاسلام یقود الحیاه، موسوعه الشهید الصدر. ج5، چاپ اول، قم: مرکز الابحاث و الدرسات التخصصیه للشهید الصدر.
الصدر السید، محمد باقر. (2002). الفتاوی الواضحه. قم: مطبعه اسماعیلیان.
عبدالله، عبدالمطلب. (1399). مطالعه مقایسه ای ماهیت شناسی دولت شورایی و کاویژه آن در هندسه معرفت سیاسی شهید صدر و میرزای نائینی. دولت پژوهی، (21)،
فیرحی، داود. (1384). مبانی مشروطه خواهی از دیدگاه آخوند خراسانی، بررسی مبانی فکری و اجتماعی مشروطیت ایران (مجموعه مقالات) چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مجیدی، محمد رضا. (1389). آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. قم: نشر معارف.
میراحمدی، منصور. (1390). اندیشه سیاسی آخوند خراسانی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
نائینی، میرزا محمد حسین. (1413). المکاسب و البیع. ج2، قم: انتشارات اسلامی.
نائینی، میرزا محمد حسین. (1413). المکاسب و البیع. جلد دوم، قم: انتشارات اسلامی، 1413.
یعقوبی، محمد. (1398). صدر دوم و نظریه دولت دینی. گفتگوی اختصاصی بنده با آیت الله شیخ محمد یعقوبی نجف اشرف، حی الزهراء، مکتب آیت الله یعقوبی.