تأثیر منازعات هویتی در جهان اسلام برانحراف بیداری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آینده پژوهی مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 استادیار دانشگاه پدافند هوایی خاتم النبیاء، ایران، تهران

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی،دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

درچند سده اخیر در جهان اسلام مبارزات بیداری اسلامی در برهه‌­های مختلف زمانی توسط اصلاح­‌گرایان و ملت­‌های مسلمان منجر به وقوع جنبش‌­ها و حرکت­‌های عظیمی شده است. وقوع بیداری اسلامی از اواخر سال 2010 که نقطه آغاز آن کشور تونس و سرنگونی نظام دیکتاتوری آن زین­‌العابدین بن علی بود سبب شد که بسیاری از نظام­‌های سیاسی دیکتاتوری عرب در جهان اسلام به صورت دومینو­وار دستخوش دگرگونی و فروپاشی شوند. در بعضی از کشورها این قیام­‌ها با سرکوب خشونت­‌بار نظام­‌های سیاسی همراه گردید و در بعضی دیگر از کشورها با وجود مهیابودن شرایط برای به نتیجه رسیدن مطلوب این قیام‌­ها این جنبش­‌ها به هدف غایی خود که همانا تغییر به نفع ملت­‌ها و حاکم­ شدن نظام‌­های مردم­سالار بود منجر نگردید. یکی از دلایل ناکامی بیداری اسلامی، منازعات و واگرایی‌­های هویتی است که ریشه آن به مسائل تاریخی و جامعه شناسانه در جهان اسلام برمی‌­گردد. پژوهش پیش­رو با رویکرد توصیفی-تحلیلی در نظر دارد به این پرسش‌­ها پاسخ دهد که ریشه منازعات و واگرایی­‌های هویتی در جهان اسلام از منظر جامعه­‌شناسی تاریخی چیست و چگونه این منازعات بر انحراف بیداری اسلامی در یک دهه اخیر در جهان اسلام تأثیرگذار بوده است. فرضیه پژوهش این است که قرائت‌های متحجرانه از دین و رشد افراط گرایی دینی، قومیت و فرقه‌گرایی عربی، نفوذ اندیشه‌های بیگانه در جهان اسلام و رشد تفکرات التقاطی، ضعف عقلانیت در ایجاد یک هویت مشترک دینی و وجود تعارض در میان وفاداری‌های ملی و دینی از مهم‌ترین ریشه‌ها و عوامل تأثیرگذار در منازعات هویتی و انحراف در بیداری اسلامی به شمار می‌روند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the effects of identity conflicts in the Islamic world on the deviation of Islamic awakening

نویسندگان [English]

  • zohreh mohammadi 1
  • ayyub nikunahad 2
  • hadis bagherinia 3
1 PhD student of Islamic Revolution Political Studies, Shahed University, Tehran, Iran.
2 assistant professor of Khatam Al-Anbia Air Defense Academy, Tehran, Iran
3 Ph.D. student of Sociology of Political Studies of the Islamic Revolution, Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In the last few centuries in the Islamic world, Islamic awakening campaigns have led to huge movements at different periods of time by reformists and Muslim nations.  Since 2010 Islamic awakening which is the starting point Tunisia and the overthrow of its dictatorial system by Zain al-Abdin bin Ali caused many of the Arab dictatorial political systems in the Islamic world to undergo domino-like transformation and collapse. In some countries, these uprisings were accompanied by violent suppression of political systems, and in some other countries, despite the presence of conditions for the desired outcome of these uprisings, these movements did not reach their ultimate goal, which is to change for the benefit of nations and establishment of democratic systems. One of the reasons for the failure of the Islamic awakening is the identity conflicts and divergences, the roots of which go back to historical and sociological issues in the Islamic world. The present study, with a descriptive-analytical approach, intends to answer these questions, what are the roots of identity conflicts and divergences in the Islamic world from the perspective of historical sociology; how these conflicts have affected the deviation of Islamic awakening in the last decade in the Islamic world. The research results show the petrified readings of religion and the growth of religious extremism, Arab ethnicity and sectarianism, the influence of foreign ideas in the Islamic world and the growth of eclectic thinking, the weakness of rationality in creating a common religious identity and existence conflict between national and religious loyalties, etc. are among the most important roots and influential factors in identity conflicts and deviation in Islamic awakening.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic world
  • identity conflicts
  • Islamic awakening
  • religious extremism
  • Arab ethnicity and sectarianism
افتخاری، اصغر. (1380). ناامنی جهانی، بررسی چهره دوم جهانی‌شدن. پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.
بهرامی مقدم، سجاد و رحیمی، مهدیه. (1397). بررسی فرایند بیداری اسلامی در جهان اسلام در پرتو انقلاب اسلامی ایران. مطالعات بیداری اسلامی، 7 (13)، 133-111
پور غلامی، محمد. (1396). بهار اسلامی و پاییز غرب. پانزده خرداد، شماره بیست‌ونه.
چیت‌ساز قمی، محمدجواد. (1383). گسست نسلی در ایران، افسانه یا واقعیت. جهاد دانشگاهی، تهران.
حافظ نیا، محمدرضا و زرقانی، سید هادی. (1390). چالش‌های ژئوپلیتیکی همگرایی در جهان اسلام. پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، (8)، 154-139.
حصاری، فرهاد و نوروزی، عزالدین. (1391). نقش جهانی‌شدن و هویت اسلامی در جنبش‌های اسلامی منطقه. مطالعات ملی، 114 (15)، 120-97.
دهشیری، محمدرضا و نجاتی آرائی، حمزه. (1391). چالش‌های مشترک فرهنگی مذهبی فرا روی گفتمان بیداری اسلامی. مطالعات انقلاب اسلامی، 9(28)، 314-299.
رجایی، فرهنگ. (1381). اندیشه‌های معاصر جهان عرب. مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، تهران
رهبر، عباسعلی. نجات پور، مجید و موسوی نژاد، مجتبی. (1394). قدرت نرم، انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 4 (14)، 39-9.
ستوده، محمد. (1392). موانع و فرصت‌های همگرایی در جهان اسلام. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
ستوده، محمد و موسوی، سید مهدی. (1393). بررسی تأثیرات سلفی گری بر بیداری اسلامی. علوم سیاسی، 17 (65)، 90-75.
سرخیل، بهنام. (1398). هویت دینی و آینده همگرایی در جهان اسلام، مواضع و راه‌کارهای پیش رو. آینده‌پژوهی ایران، 14 (1)، 116-93.
صبور، رحیم. (1399). تأثیرات فیزیکی سلفی گری تکبیری بر بیداری اسلامی. پایگاه تخصصی نقد سلفی گری و وهابیت.
صفوی، یحیی. (1387). وحدت جهان اسلام: چشم‌انداز آینده. تهران؛ شکیب.
عسگری، زهرا. (1397). نقش صهیونیسم بین‌الملل در واگرایی جهان اسلام. تخصصی نور المصطفی، 4(7)، 89-68.
قائدی، محمدرضا و گلشنی، علیرضا. (1394). آینده‌پژوهی روند همگرایی و وحدت دنیای اسلام. تحقیقات سیاسی بین‌المللی، (33)، 34-1.
مشهودی، علی. محمود زاده، علی و فلاح، محمد. (1397). بررسی آثار انقلاب اسلامی ایران بر موج سوم بیداری اسلامی. تاریخ‌نامه انقلاب، 2 (4)، 31-9.
مظاهری، محمدمهدی. (1396). هم‌گرایی جهان اسلام و چالش‌های نوظهور فرهنگی و مذهبی. مطالعات روابط فرهنگی بین‌المللی، 2 (1)، 231-217.
منصوری، جواد. (1383). سیاست راهبردی آمریکا در مقابله با بیداری اسلامی. اندیشه انقلاب اسلامی، 2(10)،47-33.
هزاوه‌ای، سید مرتضی. (1391). انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و آینده اسلام سیاسی در منطقه. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، (7)، 143-113.
یعقوبی، عبد الرسول. (1398). چالش‌های واگرایی هویتی جهان اسلام و راه‌حل‌های همگرایی در تمدن نوین اسلامی. مطالعات بنیادین تمدن اسلامی، 2(1)، 210-171.
Bunt,gary r.(2003). Islam in the digital age:E-jihad,online fatwas and cyber Islamic environments,pluto pr.
Featherstone,m.et al.(1992).global.modernities,London :sage.