عربستان سعودی؛ صورت‌بندی آنتاگونیستی «امر سیاسی» و گسترش خشونت سیاسی در بستر خیزش‌های مردمی خاورمیانه (2011 تا 2017)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

عربستان سعودی یکی از مهم‌ترین دولت‌های ایدئولوژیک منطقه خاورمیانه است که فرقه وهابیت نقش زیادی در فرایند تشکیل و تداوم حیات سیاسی آن ایفا کرده است؛ به‌نحوی که به منزله‌ پایگاه و پناهگاه عمده‌ سلفی‌ها، همواره در تولید و بازتولید گونه‌ای از گفتمان جهادی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نقش اصلی را داشته است. پژوهش حاضر، درصدد پاسخ به این پرسش کلیدی است که «امر سیاسی» در گفتمان حکومتی عربستان سعودی چگونه صورت‌بندی شده است و این صورت‌بندی چه تأثیری بر رویکرد سیاست خارجی این کشور در منطقه (بین سال‌های2011 تا 2017) داشته است؟ فرضیه مورد آزمون پژوهش این است که «بر پایه گفتمان سیاسی حاکم بر رژیم عربستان سعودی (با دال مرکزی اسلام سنی وهابی)، خوانش عربستان سعودی از مفهوم امر سیاسی، آنتاگونیستی/ تخاصمی (بر پایه دوست/ دشمن) است و از این‌رو بازتولید این رویکرد در عرصه سیاست خارجی موجب گردید که این کشور، سیاست حذف «غیر» (از جمله جمهوری اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی مورد حمایت این کشور) را در صدر اولویت‌های خود قرار دهد، این امر به‌نوبه خود به شکل‌گیری و تقویت گروه‌های تندروی سلفی جهادی و گسترش خشونت سیاسی در منطقه دامن زده است». برای آزمون و تبیین متغیرهای اصلی پژوهش، از مفهوم‌پردازی کارل اشمیت در خصوص امر سیاسی و روش تحلیل گفتمان لاکلائو و موف بهره گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Saudi Arabia; The Antagonistic formulation of the Political and the Spread of Political Violence in the Context of Popular Uprisings in the Middle East (2011 to 2017)

نویسندگان [English]

  • Mohammadhasan Asadi 1
  • Alireza Samiee Esfahani 2
  • Ali Bagheri Dolatabadi 3
1 M.A. Political Science, Yasouj University, Yasouj, Iran
2 Associate Professor, Political Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Associate Professor, Political Sciences, Yasouj University, Yasouj, Iran
چکیده [English]

Saudi Arabia is one of the most important ideological states in the Middle East region, and the Wahhabi sect has played a large role in the process of forming and continuing its political life; As the main base and refuge of the Salafis, it has always played a major role in the production and reproduction of a regional and extra-regional jihadist discourse. The present research seeks to answer the key question of how “the political” is formulated in the government discourse of Saudi Arabia and what effect has this formulation had on the foreign policy approach of this country in the region (during the years 2011-2017)? The hypothesis tested by the research is that “based on the political discourse ruling the Saudi Arabian regime (with the central signifier of Sunni Wahhabi Islam), Saudi Arabia's reading of the concept of “the political” is Antagonistic/hostility (based on friend/enemy). Therefore, the reproduction of this approach in the field of foreign policy made this country put the policy of eliminating "others" (including the Islamic Republic of Iran and the Islamic movements supported by this country) at the top of its priorities. This, in turn, has fueled the formation and strengthening of radical Salafi-Jihad groups and the spread of political violence in the region”. For testing and explaining the Main Variables of the Research, Carl Schmitt's Theory of the Concept of the Political and Laclau and Mouffe's Discourse Analysis Method have been used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saudi Arabia
  • the Political
  • Antagonism
  • political violence
  • Middle East

مراجع

آقایی، سید داود. (1368). سیاست و حکومت در عربستان سعودی. تهران: نشر کتاب سیاسی.
اختیاری امیری، رضا. (1394). تأثیر تقابل وهابیت سعودی با گفتمان انقلاب اسلامی ایران بر ژئوپلیتیک جدید خاورمیانه. فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، 2(6)، 149ـ125.
اشمیت، کارل. (1393 الف). مفهوم امر سیاسی. ترجمه یاشار جیرانی و رسول نمازی، تهران: ققنوس.
اشمیت، کارل. (1393 ب). الهیات سیاسی: چهار فصل درباره حاکمیت. ترجمه به انگلیسی و مقدمه گئورگ شوآب؛ ترجمه به فارسی لیلا چمن‌خواه، تهران: نگاه معاصر.
اشمیت، کارل و دیگران. (1392). قانون و خشونت؛ گزیده‌ی مقالات. گزینش و ویرایش: مراد فرهادپور، امید مهرگان، صالح نجفی، تهران: رخ‌داد نو.
افسرده، عطاءالله و دیگران. (1398). گفتمان انقلاب اسلامی و ترسیم الگوی بدیل برای دولت. فصلنامه علمی ـ تخصصی سپهر سیاست، 6 (20)، 68ـ48.
التیامی‌نیا، رضا؛ باقری دولت‌آبادی، علی و نیکفر، جاسب. (1395). بحران یمن: بررسی زمینه‌ها و اهداف مداخلات خارجی عربستان و آمریکا. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 5 (18)، 198ـ171.
الرشید، مضاوی. (1393). عربستان سعودی و جریان‌های اسلامی جدید. ترجمه رضا نجف‌زاده، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
بحرانی، مرتضی. (1392). امر سیاسی. پژوهش‌نامه علوم سیاسی، 8 (4)، 96ـ79.
تاجیک، محمدرضا. (1385). پسامارکسیسم و پسامارکسیسم. پژوهش علوم سیاسی، 1(2)، 45ـ25.
حسینی‌زاده، سید محمدعلی؛ فرهادی، زینب و غفاری‌زاده، مهرشاد. (1395). جنگ یمن و القاعده شبه‌جزیره (2016ـ2015). علوم سیاسی، 20 (77)،149ـ129.
حقیقت، سید صادق. (1398). روش شناسی در علوم سیاسی. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
خلجی، عباس. (1386). ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح طلبی (1384ـ1376). پایان‌نامه دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال. (1392). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: سمت.
سبحانی، جعفر. (1380). وهابیت، مبانی فکری و کارنامه عملی. قم: انتشارات توحید.
سبحانی، جعفر. (1385). آیین وهابیت. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ اکوانی، حمد الله و شفیعی سیف‌آبادی، محسن. (1394). تحلیل گفتمانی جهانی شدن و ظهور اسلام سیاسی سلفی ـ جهادی در خاورمیانه‌ی عربی. پژوهش‌های سیاست اسلامی، 3 (7)، 113ـ89.
سمیعی اصفهانی، علیرضا و درج، حمید. (1397). رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال خیزش مردمی بحرین. فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، 15 (53)، 80-63.
سمیعی اصفهانی، علیرضا و کیانی، امران. (1394). پیروزی و ناکامی گفتمان اسلام سیاسی (تجربه‌ای متفاوت در ایران 1979 و مصر 2011). فصلنامه سیاست، 45 (2)، 287ـ269.
طاهری، سید مهدی و احمدوند، شجاع. (1394). وهابیت و استمرار حاکمیت آل سعود. فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 5 (4)، 111ـ87.
کامینز، دیوید. (1393). وهابیت و عربستان سعودی. ترجمه مجتبی فاضلی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
کسرایی، محمد سالار و پوزش شیرازی، علی. (1388). نظریه‌ی گفتمان لاکلائو و موف؛ ابزاری کار آمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی. فصلنامه سیاست، 39 (3)، 360ـ339.
کوهکن، علیرضا و تجری، سعید. (1393). بحران سوریه و سیاست منطقه‌ای عربستان سعودی (2011 تا 2014). فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 3 (10)، 128ـ113.
مارش، دیوید و استوکر، جری. (1392). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه امیر محمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
منصوری مقدم، محمد. (1391). مؤلفه هویت و تأثیر آن بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال جمهوری اسلامی ایران. مجلس و راهبرد، 19 (72)، 99ـ76.
موثقی، سید احمد. (1393). جنبش‌های اسلامی معاصر. تهران: سمت.
موف، شانتال. (1391). درباره امر سیاسی. ترجمه منصور انصاری، تهران: رخداد نو.
نجات، سید علی؛ موسوی، سیده راضیه و صارمی، محمدرضا. (1395). راهبرد عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران یمن. فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، 9 (33)، 179ـ137.
نظری، علی اشرف. (1394). بازخوانی انتقادی مفهوم امر سیاسی در نظریه‌ی کارل اشمیت. فصلنامه سیاست، 45 (4)، 1014ـ991.
نظری، علی اشرف. (1395). اشمیت و امر سیاسی؛ بازسازی یک پرتره بحث‌انگیز. پژوهش‌نامه‌ی انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 16 (4)، 199ـ177.
هدایتی شهیدانی، مهدی و مرادی کلارده، سجاد. (1396). تبیین سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری در عراق و سور‌یه. فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، 9 (30)، 116ـ89.
هزاوه‌ای، سید مرتضی و باوریان، فریده. (1395). بررسی رویکرد جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به مسأله بیداری اسلامی (مطالعه موردی قیام مردم بحرین). مطالعات سیاسی جهان اسلام، 5 (19)، 189ـ165.
 یارمحمدی، لطف‌الله. (1383). گفتمان شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
یورگنسن، ماریانه و فیلیپس، لوئیز. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
بحران پژوهی جهان اسلام
دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 29
فصل تابستان
شهریور 1402
صفحه 17-47

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار