حق آزادی بیان در شرایط بحران در ترازوی مبانی فقهی و قانون اساسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ستادیار گروه حقوق، دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی(ره)، بروجرد، ایران

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی(ره)، بروجرد، ایران

چکیده

یکی از موضوعات مهمی که در حدود دو دهه اخیر توجه محافل علمی، سیاسی و قضایی را به خود جلب کرده است، حضور فعال و نقش ­آفرینی اشخاص مشهور و چهره­‌های با نفوذ هنری، ورزشی، سیاسی و علمی در شبکه­‌های اجتماعی و رسانه­‌ها و تأثیرگذاری بر افکار عمومی و هدایت اعتراضات اجتماعی است. با توجه به اینکه اظهارنظر­های آزادانه اشخاص مؤثر و مشهور هم می‌­تواند بحران‌های اجتماعی را مهار کند و هم نقش بی‌­بدیلی در ایجاد بحران­‌های اجتماعی و یا تشدید وضعیت بحرانی جامعه و هدایت آن به سمت اغتشاش و آشوب و بی‌­نظمی دارد، از نقطه نظر سیاست کیفری، ارزیابی رویکردهای علمی و حقوقی درباره نقش ­آفرینی اشخاص با تکیه بر حق آزادی بیان و با استفاده از شهرت و نفوذ در میان مردم مسأله مهمی است که نتایج حاصل از آن حسب مورد می­تواند در تصمیم­سازی و به خصوص سیاست‌­گذاری‌­های کیفری درباره عوامل یادشده راهگشا باشد. این مقاله با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این مسأله پرداخته و یافته­‌های آن بدین شرح است که اگرچه اصل بر آزادی بیان است و در حقانیت آن تردیدی نیست، اما این حق، حقی مقید و مشروط است و اعمال آن در شرایطی که با اخلال به مبانی اسلام و نظم عمومی موجب تشدید بحران­‌های اجتماعی شود، نه بر اساس مبانی فقهی حکومت اسلامی نظیر امر به معروف و نهی از منکر و نه با تکیه بر اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ناظر به حقوق ملت، قابل توجیه نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Speech Freedom in Crisis in the View Point of Jurisprudential Basics and Constitution

نویسندگان [English]

  • Javad Riahi 1
  • Abdolvahed Karami Nejad 2
1 Assistant Professor of Law Department, Ayatollah Azami University of Borujerdi (RA), Borujerd, Iran
2 Assistant Professor, Department of Law, Grand Ayatollah Borujerdi University, Borujerd, Iran
چکیده [English]

One of the most important subjects that attracted attention of scientific, political and judicial assemblies during two decades ago, is active and influential role making of celebrities, artists, sportsman, sportswoman and politically and scientifically. famous peoples on public opinions and directing community protests. Descanting of celebrities and influential persons may be lead to control of social crisis and meanwhile have a unique role on making social crisis or it’s aggravation and it’s leading towards disturbance, riot and disorder, in the viewpoint of penal policy, the study of scientific and legal approaches towards descanting of celebrities and influential peoples is an important issue and it’s achievements can decongestant in lawmaking about actions of celebrities and influential persons. This article with a descriptive analytical method studies that issue and concludes that although freedom of speech is a basic legal rule and its legality is unimpeachable, but it is a conditional and stipulated rule and therefore it is unjustifiable on grounds of jurisprudential basics of Islamic governance like Amre-Be-Ma’rouf and Nahye-Az-Monkar and with some principles of Constitution of Islamic Republic of Iran about peoples’ rights,  if its implementation breaches basics of Islam and leads to disorder and aggravation of social crisis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • speech freedom
  • penal policy
  • social crisis
  • Constitution
  • jurisprudential basics
قرآن کریم.
احمدزاده، ابوالفضل. (1394). توهین به مقدسات مذهبی. چ اول، تهران: مجد.
احمدی، سیدمحمدصادق؛ ناصری، علیرضا و قاسم‌­آبادی، مرتضی. (1395). بررسی تطبیقی محدودیت‌های آزادی بیان در تلویزیون از منظر اسناد بین‌المللی حقوق بشر و حقوق موضوعه ایران. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 18(52)،177-153.
امامی، محمد و موسوی، سیدنصرالله. (1399). درآمدی بر بنیادهای حقوق اساسی و نظام­‌های سیاسی. چاپ سوم، تهران: میزان.
بوشهری، جعفر. (1390). حقوق اساسی. چ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
جوادی آملی، عبدالله. (1396). نسبت دین و دنیا: بررسی و نقد نظریه سکولاریسم. چاپ اول، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله. (1384). آزادی بیان. ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 283، صص 9-25.
خسروی، حسن. (1398). حقوق اساسی 1. چ دوم، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.
خلیلی، سحر. (1390). مردم سالاری دینی از دیدگاه آیت اله مصباح. فصلنامه معرفت، 20(168)، 135-123.
رهایی، سعید. (1389). آزادی دینی از منظر حقوق بین‌الملل با نگاهی به رهیافت اسلامی. چاپ اول، قم: دانشگاه مفید.
رهبر، عباسعلی و نعیمی، سیدمجتبی. (1387). تبیین منطقی مردم­سالاری دینی. فصلنامه مطالعات سیاسی، 1(2)، 65-51.
زارعی، محمدحسین و نجابت­خواه، مرتضی. (1388). آزادی بیان. نشریه حقوق اساسی، 6(11)، 9-1.
زاهدی، مهدی و شریف­زاده، شیرین. (1400). آزادی بیان و اصل دوگانگی ایده و بیان. فصلنامه حقوق عمومی، 23(71)، 127-95.
زراعت، عباس و حاجی­زاده، حمیدرضا. (1389). آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. چاپ سوم، تهران: دانش­پذیر.
زرگری­نژاد، غلامحسین. (1390). رسائل مشروطیت: مشروطه به روایت موافقان و مخالفان. چاپ دوم، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
زولر، الیزابت. (1396). درآمدی بر حقوق عمومی. مترجم: سیدمجتبی واعظی، چاپ سوم، تهران: جاودانه جنگل.
سیدباقری، سیدکاظم. (1397). حق آزادی بیان از منظر قرآن کریم. فصلنامه علوم سیاسی، 21(81)، 32-7.
طباطبائی، محمدحسین. (1395). تفسیر المیزان. مترجم: محمدباقر موسوی همدانی، چاپ صد و بیست و ششم، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی.
طباطبائی مؤتمنی، منوچهر. (1401). حقوق اساسی. چاپ بیستم، تهران: میزان.
عباسی لاهیجی، بیژن. (1400). مبانی حقوق اساسی. چاپ نهم، تهران: جنگل جاودانه.
عمید زنجانی، عباسعلی. (1392). مبانی حقوق اساسی. چاپ دوم، تهران: مجد.
فضائلی، مصطفی و کرمی، موسی. (1399). تأملاتی پیرامون آزادی بیان؛ حمایت از حق آزادی بیان در رویه کمیسیون و دیوان اروپایی حقوق بشر. چاپ اول، تهران: شهر دانش.
فقیهی، علی اصغر. (1376). ترجمه نهج البلاغه. چاپ دوم، تهران: نشر صبا.
قاری سیدفاطمی، سیدمحمد. (1389). حقوق بشر در جهان معاصر. چ دوم، تهران: شهر دانش.
قاضی شریعت‌­پناهی، سیدابوالفضل. (1401). بایسته­‌های حقوق اساسی. چاپ شصت و پنجم، تهران: میزان.
قاضی شریعت‌پناهی، سیدابوالفضل. (1400). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. چاپ شانزدهم، تهران: میزان.
قربانی، مهدی. (1390). تحلیل مفهوم دموکراسی غربی و مردم سالاری دینی. فصلنامه معرفت، 20(168)، 122-103.
گرجی ازندریانی، علی­اکبر. (1400). مبانی حقوق عمومی. چاپ هفتم، تهران: جنگل.
مجلسی، محمدباقر. (1413). بحار الانوار. تصحیح: محمدباقر محمودی، بی­چا، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محسنی، فرید. (1401). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1391الف). حقوق و سیاست در قرآن. چاپ چهارم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1391ب). پرسش‌­ها و پاسخ‌­ها. چاپ هشتم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی. (1401). طرح الحاق یک ماده به کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات­های بازدارنده). تهران: مجلس شورای اسلامی.
نائینی، محمدحسین. (1393). تنبیه الامه و تنزیه المله. چاپ سوم، قم: بوستان کتاب.
هاشمی، سیدمحمد. (1402). حقوق بشر و آزادی­‌های اساسی. چاپ ششم، تهران: میزان.
ابوطالبی، مهدی. (1392). پایگاه خبری جهان نیوز. خبر شماره 311974:
Lamson, A., Lehfeld, L., Filho, A.M. (2022). Freedom of Speech and Hate Speech: an American Perspective. Dir. Gar. Fund., Vitória, v. 23, n. 2, p. 31-56.
Stjernfelt, F., lauritzen, A.M. (2022). What Is Freedom of Speech?. https://www.researchgate.net/publication/337446959_What_Is_Freedom_of_Speech