نقش گفتمان مقاومت در نظم‌سازی منطقه‌ای؛ ظرفیت‌ها و چالش‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

2 دانش آموخته دکتری علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

پیروزی انقلاب اسلامی موجبات شکل‌گیری گفتمان مقاومت به‌مثابه بدیلی در مقابل با گفتمان هژمونیک سلطه شد و توانست خود را از گفتمانی به حاشیه رانده شده به متن تحولات بکشاند. یکی از مهم‌ترین مصادیق این بازیگری را می‌توان در بحث نظم منطقه‌ای تبیین کرد. مقاله حاضر با استفاده از نظریه گفتمان لاکلا و موفه و بهره‌گیری از روش تبیینی- تحلیلی نقش گفتمان مقاومت در نظم‌سازی منطقه‌ای را مورد واکاوی قرار داده است. فرضیه مطروحه بدین صورت است که گفتمان مقاومت پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران  با نظام‌سازی گفتمانی- اسلامی، توانسته از یک گفتمانی به حاشیه رانده شده از سوی گفتمان سلطه به مثابه یک گفتمان فعال در متن سیاست‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تبدیل شود و با نفی هژمونی گفتمان سلطه و عدم سازش در مقابل با سیاست‌های آن، مفصل‌بندی جدیدی را ایجاد نماید که در نهایت این مفصل‌بندی، الگوی جدیدی از نظم‌سازی با کارامدی بالا در سطح منطقه پدید آورده است. با این حال، گفتمان مقاومت ضمن برخورداری از ظرفیت‌های ساختاری، نظامی، مفهومی و ایدئولوژیکی، همچنان از چالش‌های متعدد در سطوح گوناگون داخلی (نظیر چالش‌های اقتصادی)، منطقه‌ای (نظیر گفتمان‌های رقیب) و فرامنطقه‌ای (نظیر مداخله قدرت‌های غربی) برخودار است که می‌تواند اهداف آن را به شدت تهدید نماید. نوآوری مقاله حاضر در تبیین نظم سازی منطقه‌ای گفتمان مقاومت ضمن توجه به ظرفیت‌ها و چالش‌های آن به صورت توامان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

e role of resistance discourse in regional regulation Capacities and challenges

نویسندگان [English]

  • yakub ghalandari 1
  • HOSEIN MOHSENI 2
1 Researcher at National Defense University, Tehran, Iran
2 PhD Student of political science at Shiraz University
چکیده [English]

The victory of the Islamic revolution led to the formation of the discourse of resistance as an alternative to the hegemonic discourse of domination, and it was able to move from a marginalized discourse to the context of developments.  One of the most important examples of this acting can be explained in the discussion of regional order. This article has analyzed the role of resistance discourse in regional order by using the discourse theory of Lacla and Mouffe and using explanatory-analytical method. The proposed hypothesis is that the discourse of resistance after the victory of the Islamic revolution in Iran, with the creation of an Islamic discourse system, has been able to transform from a discourse marginalized by the discourse of domination into an active discourse in the context of regional and extra-regional policies, and with the negation of the hegemonic discourse of domination and non-compromise in contrast to its policies will create a new articulation, which ultimately has created a new pattern of high-efficiency order-making at the regional level. However, the discourse of resistance, while having structural, military, conceptual and ideological capacities, still has many challenges at various levels, domestic (such as economic challenges), regional (such as competing discourses) and extra-regional (such as the intervention of Western powers) that can seriously threaten its goals. The innovation of this article is explaining the regional regularization of the discourse of resistance while paying attention to its capacities and challenges.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse
  • discourse of resistance
  • dominance
  • region
  • regional order
اسماعیلی، امیرمحمد و جاودانی مقدم، مهدی. (1399). بازخوانی مولفه‌های نظم نوین در حال شکل‌گیری در منطقه غرب آسیا در پرتو بیداری اسلامی. مطالعات بیداری اسلامی، 9(18)، 218- 189.
افشون، تورج و اله‌کرم، عبدالحسین. (1397). مقایسه رویکرد امنیتی آمریکا و حشد شعبی در عراق. مطالعات روابط‌بین‌الملل، 11(42)، 71- 41.
امامی راد، قاسم؛ برزگر، کیهان و ذاکریان امیری، مهدی. (1400). الگوی بازدارندگی شبکه‌ای جمهوری اسلامی ایران در منطقه غرب آسیا. علوم سیاسی، 17(56)، 38- 1.
اندرسون، تیم. (1399). محور مقاومت؛ به سوی یک خاورمیانه مستقل. ترجمه کریم اسمعیلی، تهران: کهکشان علم.
بوستان افروز، جواد؛ محقق نیا، حامد؛ شهابی، روح‌اله واکبرزاده، فریدون. (1401). بررسی چیستی و پیامدهای گفتمان جبهه مقاومت اسلامی در خاورمیانه. سیاست‌پژوهی اسلامی‌ایرانی، 1(4)، 265- 243.
حجازی، سیدنصرالله و بهرامی، وحید. (1398). کاربست روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه در رشته علوم سیاسی. فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، 25(99)، 18- 1.
حقیقت، سیدصادق. (1387). روش‌شناسی علوم سیاسی. قم: مفید.
خداپرست، یونس، زعیمی نژاد، سلمان (1401)، مقایسه گفتمان جبهه مقاومت اسلامی و گفتمان نظام سلطه در غرب آسیا، گفتمان سیاسی انقلاب اسلامی، 1(2)، 111- 90.
داوودی، علی اصغر. (1389). نظریه گفتمان و علوم سیاسی. فصلنامه مطالعات سیاسی، 2(8)، 74- 51.
ساداتی‌نژاد، سیدمحمد و ساداتی‌نژاد، سیدعلی. (1400). بازتاب‌های حضور مقاومت در منطقه غرب آسیا. دانشنامه علوم سیاسی، 2(2)، 110- 89.
سوری، فاطمه و خواجه سروی، غلامرضا. (1401). جمهوری اسلامی ایران، محور مقاومت و شکل‌دهی نظم منطقه‌ای غرب آسیا. محیط شناسی راهبردی، 6(2)، 64- 39.
سیرت، حسین و ترابی مقدم، محمود. (1396). الگوی نمایش نقش امنیت‌آفرین شهیدان محور مقاومت در رسانه ملی. مطالعات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، 3(1)، 82- 61
سیف‌زاده، حسین. (1384). سیاست خارجی ایران. تهران: میزان.
شاپوری، مهدی. (1401). محور مقاومت، جمهوری اسلامی ایران و نظم منطقه‌ای. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
شیرودی، مرتضی؛ شاه‌علی، احمدرضا و جمشیدی‌فرد، کرم. (1399). گفتمان مقاومت و تأثیر آن بر نظم امنیتی هژمونیک غرب آسیا در مواجهه با گفتمان‌های سلفی و اخوانی. پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 10(1)، 239- 219.
صالحی، حمید. (1390). بیداری اسلامی و تکوین نظم نوین منطقه‌ای در خاورمیانه. مطالعات راهبردی، 15(1)، 102- 79.
عابدی اردکانی، محمد و راستین دل، نجیب الله. (1396). راهبردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در برقراری همگرایی در خاورمیانه و موانع آن. رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، 8(3)، 175- 146.
عابدی، عفیفه. (1399). نقش و تأثیر همکاری ایران و چین بر شرایط و جایگاه محور مقاومت. مطالعات راهبردی جهان اسلام، 21(1)، 98- 81.
عسگری کرمانی، محمد و معین آبادی بیدگلی، حسین. (1400). بررسی مجموعه امنیتی حاورمیانه و شناخت ائتلاف‌ها و تهدیدها با تأکید بر نقش ائتلاف محور مقاومت در مناسبات آن مجموعه. مطالعات بیداری اسلامی، 10(2)، 147- 127.
عیوضی، محمدرحیم. (1399). شناخت‌شناسی منافع متقابل در محور مقاومت. مطالعات راهبردی جهان اسلام، 21(4)، 30- 5.
غفاری هشجین، زاهد و شجاعی، جبار. (1396). جایگاه جهاد و شهادت از نگاه جنبش مقاومت اسلامی فلسطین. جامعه شناسی‌سیاسی جهان اسلام، 5(1)، 102- 81.
غفاری هشجین، زاهد و صادقیان، هاجر. (1391). نقش جنبش‌های اسلامی در تقویت هویت اسلامی در عرصه  جهانی شدن با تاکید بر جنبش‌های اسلامی فلسطین. دانش سیاسی و بین‌المللی، 1(1)، 22- 1.
قاسمی، فرهاد و هاشمی، بنت الهدی. (1401). واپایش نظم در شبکه‌های منطقه‌ای پیچیده؛ ایران و غرب آسیا. فصلنامه سیاست، 52(2)، 482- 453.
قلی پور، زهرا. (1397). نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه و بررسی تأثیرات آن بر ایجاد ناآرامی‌های اقتصادی و سیاسی در داخل، با تأکید بر محور مقاومت. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته روابط بین‌الملل، دانشگاه گیلان.
کریمی، ابوالفضل. (1396). نقش جمهوری اسلامی ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاوت. پژوهش ملل، 2(20)، 14- 1.
کوشکی، صادق و نجابت، روح الله. (1396). تأثیرپذیری مفهومی و روشی انصارالله از انقلاب اسلامی ایران. پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 6(22)، 202- 182.
لاکلا، ارنستو و موفه، شانتال. (1393). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی. ترجمه محمد رضایی، تهران: نشر ثالث.
محسنی، سجاد. (1401). متغیرهای تأثیرگذار بر آینده زنجیره مقاومت در غرب آسیا. روابط خارجی، 14(3)، 227- 194.
محمدی، محمود. (1392). اسلام‌گرایی؛ گفتمان مقاومت. جامعه شناسی تاریخی، 5(2)، 91- 71.
محمودی‌رجا، سیدزکریا؛ باقری دولت‌آبادی، علی و رواش، بهنام. (1397). بررسی محور مقاومت و آینده نظام سلطه با استفاده از نظریه نظام جهانی. مطالعات بیداری اسلامی، 7(14)، 28- 7.
منوچهری، عباس. (1392). رهیافت و روش در علوم سیاسی. تهران: سمت.
ناظمی اردکانی، مهدی و خالدیان، صفرعلی. (1397). مولفه‌های فرهنگی گفتمان مقاومت اسلامی در جهان اسلام. مطالعات سیاسی جهان اسلام، 7(2)، 59- 86.
نجفی پور، سکینه. (1394). بررسی الگوی مدیریت نظم در منطقه خاورمیانه. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی، دانشگاه یزد.
نوروزی، مجتبی و مرندی، زهره. (1398). تحول در گفتمان قدرت‌محور مقاومت از ثتبیت به توسعه قدرت با تأکید بر زنجیره هم‌ارزی هویت؛ قبل و بعد از شهادت سردار سلیمانی. مطالعات بیداری اسلامی، 8(16)،83- 61.
نوری، علیرضا. (1399). چالش نظم هژمونیک، ثبات و موازنه در خاورمیانه، رویکرد و همکاری ایران و روسیه. رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، 11(4)، 108- 77.
هنرمندزاده، مهدی و کولیوند، یونس. (1399). نظم منطقه‌ای غرب آسیا؛ بررسی تقابل راهبردی محور مقاومت و ایالات متحده جهت استقرار نظم مطلوب. مطالعات سیاست خارجی، 5(19)،69- 51.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
Dabirimehr, A., Tabatabai Fatmi, M. (2014). LACLAU and Mouffe’s Theory of Discourse, Journal of Novel Applied Sciences, 3 (11): 1283-1287
Dara, J., Moghadas, A., Lalalizadeh, M. (2020). The Regional Security Complex of Moqavemah (Resistance) and Iran’s strategy to ensure Oil Security. Petroleum Business Review, Volume 4, Issue 3, September, pp: 81- 93.
Theglobaleconomy. (2023). www.Theglobaleconomy.com: Compare countries
World Bank. (2023). www. World Bank.org.
Zimmerman, K. (2022). Yemen’s Houthis and the Expansion of Iran’s Axis of Resistance, American Enterprice Institute. Critical threats, pp: 1- 80.
Krasna, J. (2024). The October 7 Massacre and the War in Gaza: Impact on Bahrain and the United Arab Emirates, Available at https://www.fpri.org/article/2024/01/the-october-7-massacre-and-the-war-in-gaza-impact-on-bahrain-and-the-united-arab-emirates
Salem. (2023). Israeli-Palestinian Conflict Timeline, (Last Visited 17 December 2023), Available at https://world101.cfr.org/understanding-international-system/conflict/israeli-palestinian-conflict-timeline
Aljazeera. (2023). What is Hamas’s armed wing, the Qassam Brigades?, Available at https://www.aljazeera.com/news/2023/10/26/who-are-qassam-armed-resistance-in-gaza
Zanotti, J., Jeremy, M., Christopher, M. (2023). Israel and Hamas October 2023 Conflict: Frequently Asked Questions, Congressional Research Service, October 20, 2023, pp: 1- 71.
Wastnidge, E., Mabon, S. (2023). The resistance axis and regional order in the Middle East: nomos, space, and normative alternatives. British Journal of Middle Eastern Studies, 1-18.‏ DOI:10.1080/13530194.2023.2179975.