اقتصاد سیاسی دولت های رانتیر، مطالعه موردی (عربستان سعودی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

درادبیات سیاسی واقتصادی به اقتصادهایی که متکی به درآمدهای یک بخش باشد اقتصاد رانتی و در صورتی که این درآمدهای به شکل انحصاری به خزانه دولت واریز شود دولت های مزبور را دولتهای رانتیرمی نامند. به دلیل فراونی زیاد دولتهایی که اصلی ترین محل درامدهای آنها از منابع نفتی می باشد عموماً دولتهای رانتیر به دولتهای تک محصولی نفتی یا به دولتهایی اطلاق شده است که بیش از42 درصد از درآمدهای خارجی آنها از نفت باشد. گرچه آسیب پذیری بخش لاینفکی ازخصلت تمامی نظام های سیاسی است اما به نظر می رسد این آسیب پذیری درمورد دولتهای رانتیر به مراتب بیشتر باشد.این مقاله با تمرکزبرعربستان سعودی تلاش می کند تا این دولت رانتیر را از حیث اقتصادی و سیاسی آسیب شناسی نماید. دروجه اقتصادی عربستان بسان بزرگترین تولید کننده نفت جهان، وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی دارد وتمام وجوه اقتصادی ازجمله تأمین بودجه ودیگرعرصه های اقتصادی ازعایدات نفتی تأمین می گردد.هرچند برای تنوع درساختاراقتصادی تک محصولی خود تلاش هایی نموده است وبه فعالیت هایی درزمینه تجارت،کشتیرانی،بانک داری وسرمایه گذاری درحوزه انرژی پرداخته است اماهنوزهم بخش نفت وگازنقش قابل توجهی دراقتصاد عربستان ایفا میکند.اقتصادرانتی این کشورپس ازکشف نفت به درآمدی نفتی وابسته واعتیاد پیداکرد وعملاًموجب ظهوربحران های مالی ازجمله کسری بودجه،تورم، بیکاری وبدهی شد واین آسیبها به تدریج به جزءلاینفکی ازاقتصاداین کشورمبدل گشت. دروجه سیاسی نیزوضعی مشابه دارد به گونه ا

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Economy of the Rantire Governments, Case Study (Saudi Arabia)

نویسنده [English]

  • Peyman Shaykhmahmdi
Master's degree, Isfahan University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

In political and economic literature, economies that rely on the revenues of one sector are rentier economies, and if these revenues are paid exclusively to the state treasury, these states are called rentier states. Due to the high abundance of governments whose main source of income is from oil resources, rentier governments are generally referred to as oil monopoly governments or governments with more than 42% of their foreign revenues from oil. Although the vulnerability is an integral part of all political systems, it seems that this vulnerability is much greater in the case of rentier governments. This article focuses on Saudi Arabia and seeks to pathologically and economically pathologize this rentier government. Saudi Arabia, as the world's largest oil producer, is heavily dependent on oil revenues, and all economic resources, including funding and other economic areas, come from oil revenues. However, it has made efforts to diversify its single-product economic structure and engage in trade, shipping, and other activities. Banking and investing in the energy sector, but still plays a significant role in the oil and gas sector in the Saudi economy. The country changed. The political situation is similar, with the reliance on oil revenues leaving an authoritarian state with an undemocratic structure. It has given rise to an authoritarian nature and nature

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rent
  • rentier government
  • economic pathology
  • political pathology
  • authoritarian regime
 
 آلفان، پل بون (1387). شبه جزیره عربستان در عصرحاضر. ترجمه اسدالله علوی؛ زیر نظر گروه نویسندگان. بی‌نا، ج1.
 آخوندی، عباس (1379). اقتصاد نفت در عنصر جهانی شدن: پیشنهاد یک راهکار منطقه‌ای برای حوزه خلیج فارس. پژوهشنامه بازرگانی، شماره 15.
 آقائی، سید داوود (1368). سیاست و حکومت در عربستان. تهران: نشرکتاب سیاسی.
احمدیان، حسن؛ زارع، محمد (1390). استراتژی عربستان سعودی در برابر خیزش‌های جهان عرب. رهنامه سیاستگذاری، سال 2، شماره 2، ص31-30 .
استنسلی، ستیک (1393). جامعه‌شناسی قدرت در عربستان. ترجمه نبی‌الله ابراهیمی. نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی.
اسلامی، محسن (1386). عربستان سعودی در یک نگاه. نشر فقاهت.
الهی، همایون (1388). خلیج ‌فارس و مسائل آن. تهران: انتشارات قومس، چاپ سوم .
امیراحمدی، هوشنگ (1374). وضعیت نفت در آستانه قرن بیست و یکم. مطالعات خاورمیانه، شماره 341.
اوزسکی، بارنت رولاند و دیگران (1389). تدوین و اجرای سیاست مالی در کشورهای تولیدکننده نفت. ترجمه گروه مترجمان؛ به کوشش شاهین جوادی. دفتر مطالعات برنامه و بودجه، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.  
بدیع، برتران (1387). توسعه سیاسی. ترجمه احمد نقیب‌زاده. تهران: نشر قومس، چاپ پنجم.
بشیریه؛ حسین (1384). گذار به دموکراسی (مباحث نظری): مجموعه دانش سیاسی. تهران: نگاه معاصر، چاپ چهارم.
رضوانی‌فر، اسماعیل (1392). چالش‌های سیاسی – اجتماعی عربستان در پرتو بیداری اسلامی. پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره 9.
  سریر، محمد (1365). علل سقوط بهای نفت و پیامدهای آن. سیاست خارجی، سال 1، شماره 1.
سلطان العلمایی (1386). درآمدهای نفتی و تأثیر آن بر دولت. گزارش اقتصادی، سال17، شماره 119.
شریفی، نداف (1390). قابلیت و کاستی نظریه رانتیر در تحلیل و عملکرد دولت رانتیر. مطالعات منطقه‌ای: اسرائیل‌شناسی، سال 12، شماره 3، ص 41-57.
عباسی اشلفی، مجید (1390). منطق رفتار سیاسی و روند اسلام‌گرایی در جامعه سیاسی عربستان. سیاست خارجی، سال 25، شماره 2.
عسکری، محسن (1389). تاثیر درآمدهای نفتی بر ایجاد دولت رانتیر و دموکراسی. علوم سیاسی، شماره 13.  
فتوحی مظفریان، پریسا (1392). ابعاد توسعه منابع متعارف نفتی در آمریکا و کاهش وابستگی به واردات نفت خام. اکتشاف و تولید نفت و گاز، شماره102.
قاسمی، حاکم (1384). ایده خاورمیانه نزدیک، تزلزل در مبانی مشروعیت سنتی در خلیج فارس. در: مجموعه مقالات پانزدهمین همایش بین‌المللی خلیج ‌فارس. تهران: دفتر مطالعات بین‌المللی وزارت امور خارجه.
کپیزوسکی، اندرزج (1389). عربستان سعودی به سوی دموکراسی با ظهور شکل تازه‌ای از اقتدارگرایی. ترجمه حمید نیکو. پژوهشنامه شورای همکاری خلیج فارس، شماره 28.
کریمی، راید؛ حاجی یوسفی، امیرمحمد؛ تبریزیان، بیتا (1381). اقتصاد اولویت‌های تعدیل شده، نفت و سیاست‌های مالی عربستان. مطالعات خاورمیانه، سال 9، شماره 1، ص 208-185.
کلر، مایکل تی (1380). نفت و خون، پیامدهای وابستگی روزافزون آمریکا به نفت. ترجمه وحید موسوی. نشر ساقی، چاپ دوم.
 گری، سیگ (1378). بحران‌های آتی در خلیج فارس. ترجمه مجتبی عطازاده. جهان امروز.
گودین، ویلیام (1383). عربستان سعودی. ترجمه فاطمه شاداب. انتشارات ققنوس.
مدیر قمی، رضا؛ حمید یونسی، علیرضا (1380). اوپک موقعیت و دیدگاه‌ها. به کوشش سعید خوشرو. تهران: انتشارات کویر.
 موثقی، احمد؛ غنی‌فرد، دلارام (1391). نفت و دموکراسی: کشورهای صادرکننده نفت. سیاست، دوره 42، شماره 2.
میرترابی، سعید (1387). مسائل نفت ایران. تهران: نشر قومس.
میرترابی، سعید (1391). هفت قاعده سیاست خارجی نفتی. پژوهشنامه علوم سیاسی، سال 8، شماره 1، ص243-209.
نادری، عباس (1388). بررسی جامعه‌شناختی نظام سیاسی عربستان سعودی. سیاست خارجی، سال 23، شماره 3.
نظری، اشرف؛ قنبری، لقمان (1393). دگرگونی ساختار اجتماعی و بحران حاکمیت در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس. مجله سیاسی اقتصادی، شماره 296.
هانتینگتون، ساموئل (1373). موج سوم دموکراسی در پایان سده بیستم. انتشارات روزنه، چاپ دوم.
همدانی، عبدالرضا (1380). فرآیند نوسازی سیاسی در کویت. مطالعات خاورمیانه، سال 8 ، شماره4، ص 180-161.
 
Albassam, A.B. (2011). Political Reformin Saudi Arabia Necessiyor luxury? Middle Estet online journal, 3(6).
 Henderson, S. (2003). The new pillar: Conservative arab Gulf state and us strategy. Washington inistitution for near East policy.
Lony, R. (1990). Oil Revenuse and dutch: Diseases in Saudi Arabia: Differential impact structural Grawth. Canadian journal of Development studies,6(1).
Ramady, M.A. (2014). Kingdom of Saudi Arabia: risk analysis political economic and financial Switzerland country risk. Publishing Spriger international. DOI:10.1007/978-3-319-021-77- 5-6