تاثیر فتاوای علمای دوره‌ی قاجار بر امنیت ملی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه آیت‌الله بروجردی، بروجرد، ایران

2 کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

چکیده

تاریخ ایرانِ معاصر مملو از بحران‌ها، مشکلات، نا امنی‌ها و از همه مهم‌تر مصادف با اوج سلطۀ استعمار بوده است. اندیشمندان امر و صاحب‌نظران تاریخ‌شناسی، دوره قاجار که جزء تاریخ ایران معاصر است را بدترین دوران تاریخ ایران می‌دانند، این دوره تاریخی همراه با انقلاب صنعتی در غرب و گسترش قدرت استعماری و ضعیف بودن کشورهای استثمار شونده از جمله ایران بوده است. همین مساله باعث ناامنی‌های زیاد در ایران بوده است. قراردادهای ننگین توسط روسیه و انگلیس از یک طرف، اشغال ایران از طرف دیگر، باعث شد تا علمای شیعه با صدور فتوا، بیانیه، سخنرانی و نوشته‌جات علیه این ناامنی‌ها مبارزه کنند. هدف پژوهش حاضر درصدد است تا نوع تأثیرات فتاوایی که از سوی علمای دورۀ قاجار بر امنیت ملی ایران اثرگذار بوده است را در پرتو مفاهیم و معناها، با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of the Fatāwā of the Islamic Scholars during the Qajar Dynasty on Iran’s National Security

نویسندگان [English]

  • Rashid Rekabian 1
  • Mehrdad Alepour 2
1 Asistant Professor, Ayatollah Boroujerdi University, Boroujerd, Iran
2 MA. University of Guilan, Guilan, Iran
چکیده [English]

Iran’s contemporary history has been replete with various crises, difficulties, insecurities, and more importantly, it coincided with the peak of colonialism hegemony. Theorists and historians recognize the Qajar dynasty in contemporary Iran as the worst part of our history. This historical period coincided with industrial revolution in the west, expansion of colonial power, and weakness of the exploited countries like Iran and this has caused more insecurity. Shameful contracts with Russia and the UK on the one hand, and Iran’s occupation on the other hand, made Shi’ite Islamic scholars fight against these insecurities, by issuing some Fatwā, statement, speech, and letters. The present study seeks to analyze the effect of Fatāwā by the Islamic scholars in the Qajar dynasty on Iran’s national security in the light of concepts and meanings using a descriptive-analytic method. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fatwā
  • Islamic Scholars
  • Qajar Dynasty
  • Security
  • National Security
انصاری، مهدی (1369).‌ شیخ فضل‌الله نوری و مشروطیت. تهران: انتشارات امیرکبیر.
تاجیک، محمدرضا (1380). مقدمه‌ای بر استراتژی‌های امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران.تهران: فرهنگ گفتمان، ج1.
ترکمان، محمد (1378). رسائل و مکتوبات و اعلامیه‌های شیخ فضل‌الله.  بی‌جا: بی‌نا، ج 1.
تیموری، ابراهیم (1378). تحریم تنباکو اولین مقاومت منفی ایران. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
تیموری، ابراهیم (بی‌تا). تحریم تنباکو اولین مقاومت منفی ایران. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ سوم.
 حائری، عبدالهادی (1380). نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویة تمدن بورژوازی غرب. تهران: انتشارات امیرکبیر.
خاوری شیرازی، فضل‌الله (1380). تاریخ ذوالقرنین. تصحیح ناصر افشارفر. تهران: وزارت فرهنگ و مرکز اسناد مجلس، ج1.
رجبی، محمدحسن؛ رؤیا پورامید، فاطمه (1384). مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه. تهران: نشرنی.
زرگری‌نژاد، غلامحسین (1379). بررسی احکام الجهاد و اسباب الرشاد (نخستین اثر در ادبیات تکوین ادبیات جهادی تاریخ معاصر ایران). مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 144، شماره 797.
سپهر، محمدتقی (1377). ناسخ التواریخ (تاریخ قاجاریه). به اهتمام جمشید کیانفر. تهران: اساطیر، ج1.
طبیعی، منصور (1379). سیمای امنیت در نهج‌البلاغه. تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ناجا.
قائم مقام فراهانی، میرزا عیسی (1380). احکام الجهاد و اسباب الرشاد. تصحیح غلام‌حسین زرگری‌نژاد. تهران: بقعه.
کسروی تبریزی، احمد (1370). تاریخ مشروطه ایران. تهران: امیرکبیر.
الگار، حامد (1369). دین و دولت در ایران: نقش علما در دورة قاجار. ترجمة ابوالقاسم طاهری. تهران: توس.
مدرس تبریزی، محمدعلی (1374).  ریحانة الادب.  تهران: خیام، ج6.
مستوفی انصاری، میرزا مسعود (1349). تاریخ زندگانی عباس میرزا نایب السلطنه. به کوشش محمد گلین. تهران: مستوفی.
نوایی، عبدالحسین (1369). شاهنامه میراث ملی و فرهنگی ایرانیان است. ادبستان فرهنگ و هنر، شماره12.
هدایت، رضاقلی‏خان (1380). تاریخ روضة الصفای ناصری. به کوشش جمشید کیانفر. تهران: اساطیر، ج9.
هیدجی، حاج ملا محمدعلی (1381). رساله دخانیه. تهران: مرکز اسناد و خدمات پژوهشی.