واکاوی عوامل ساختاری و نیروهای فرایندی اعتراضات مردمی خیابانی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشکده امام خمینی(ره)، ایران

چکیده

هدف مقاله حاضر این است که منطق ساختاری –فرایندی شکل‌گیری اعتراضات جمعی دوره‌ای در طول چهار دهه حکومت جمهوری اسلامی ایران را توضیح دهد. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که در چارچوب میدان مواجهه اعتراضات مردمی گسترده در دوران جمهوری اسلامی از چه دلایل ساختاری - مواجهه ای نشات گرفته است و همچنین این سوال که فرایند شکل گیری آن از زمان تأسیس جمهوری اسلامی تا کنون چه تحولاتی را در اهداف و نیروهای سیاسی و میدان مواجهه نیروهای چندگانه خود تجربه کرده است. روش پژوهش بکار رفته نیز روایت تاریخی معطوف به ساخت تیپ ایده‌آل وبری است. یعنی با کاربست و مواجهه چهارچوب تئوریک و داده های تجربی در قالب یک میدان، پیکربندی تاریخی بازسازی می‌شود تا نیروها و گرایش‌های این پیکر در هر دوره بیرون کشیده شود. روش گردآوری اطلاعات نیز مطالعه اسناد و کتب، مشاهده آرشیو صدا و سیما، مصاحبه با صاحب نظران جامعه شناسی سیاسی. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است اعتراضات دوره ای از لحاظ ساختاری ریشه در کیفیت رابطه و مواجهه عناصر چندگانه (ساخت دوگانه قدرت، منطق هضم اقتصادی و منطق فراخوانی مردمی-اعتارضی) در یک بزنگاه تاریخی است .این اعتراضات نوعی فرایند ادامه دار و تکرار شونده با منطق مواجهه های -تصادفی و درعین حال عمق یابنده ای را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the structural factors and process forces of popular street protests in the Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

  • Hossein Saber Demirchi
Ph.D. student of Political Sociology of the Islamic Republic of Iran, place of study Imam Khomeini
چکیده [English]

The purpose of this article is to explain the structural-process logic of the formation of periodical collective protests during the four decades of the Islamic Republic of Iran.The main question of the current research is that in the framework of the field of confrontation, widespread popular protests in the era of the Islamic Republic originated from what structural-confrontational reasons.And also the question that the process of its formation since the establishment of the Islamic Republic until now, what changes has it experienced in the goals and political forces and the field of confrontation of its multiple forces.The research method used is also the historical narrative aimed at the construction of Weber's ideal type.That is, by applying and confronting the theoretical framework and experimental data in the form of a field, the historical configuration is reconstructed in order to draw out the forces and tendencies of this figure in each period.The method of gathering information is also the study of book documents, observation of radio and television archives, interviews with experts in political sociology.The findings of the research indicate that periodical protests are structurally rooted in the quality of the relationship and the confrontation of multiple elements (dual structure of power, the logic of economic digestion and the logic of popular appeal-protest) in a historical moment.These protests show a kind of continuous and repetitive process with the logic of random encounters and at the same time profound.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Street protests "
  • power duality "
  • Popular interpellation - protest "
  • encounter materialism "
  • "
استوار، مجید. (1396). گذار به دموکراسی در ایران با تأکید بر نقش نخبگان حاکم. دولت پژوهی، 3(11)، 86-53.
آلتوسر، لویی و دیگران. (1391). نام‌های سیاست/ ماتریالیسم مواجهه. مترجمان مراد فرهادپور، بارانه عمادیان، آرش -ویسی، تهران، بیدگل.
آلتوسر، لویی. (1399). ما و ماکیاولی. مترجمان فواد حبیبی، امین کرمی، چاپ سوم، تهران؛ اختران.
آلتوسر، لویی. (1400). درباره بازتولید. مترجم هومن حسین زاده، چاپ دوم، تهران؛ دمان.
حجاریان، سعید. (1385). اصلاحات، احیای انقلاب بود. شهروند، شماره 26.
بشیریه، حسین. (1381). دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران. تهران؛ نگاه معاصر.
بشیریه، حسین. (1384). گذار به دموکراسی. چاپ پهارم، تهران؛ نشر نگاه معاصر.
بشیریه، حسین. (1383). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران؛ نشر نی.
بشیریه، حسین. (1393). زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران. ترجمه علی اردستانی، چاپ چهارم، تهران؛ نگاه معاصر.
کدی، نیکی. (1385). نتایج انقلاب ایران. ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، چاپ دوم، تهران؛ شر ققنوس.
سردارنیا، خلیل اله. (1398). واکاوی تحلیل طبقاتی از منظر نظریه‌های سیاست خیابان و خرده سیاست در بستر جهانی‌شدن. مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 2 (2)، 25-1.
مالجو، محمد. (1386). اقتصاد سیاسی ظهور دولت نهم. گفتگو، شماره 49
مالجو، محمد. (1388). اقتصاد سیاسی مناقشه بیست و دوم خرداد. گفتگو، شماره 54
مالجو، محمد. (1389). طبقه کارگر پس از انتخابات دهم: انزوا یا ائتلاف؟. گفتگو، شماره 55
مالجو، محمد. (1394). پروژه اقتصاد سیاسی دولت یازدهم در بوته نقد «مناسبات طبقات سرمایه‌داری بدون تولید سرمایه دارانه»، موسسه پرسش،
مالجو، محمد. (1396). صف‌آرایی ناگزیر طبقاتی. روزنامه اعتماد، شماره 3998.
مالجو، محمد. (1396). شورش فقرا رژیم را تکان داده است. روزنامه عدالت.
مالجو، محمد. (1397). تأملی بر جامعه ناآرام و بحران‌های پیش رو. سایت میدان.
مالجو، محمد. (1397). چپ باید به قامت نیروی سیاسی درآید. تریبون زمانه.
مؤمنی، فرشاد. (1398). اتحاد سه‌گانه علیه توسعه. خبرگزاری جمهوری اسلامی.
موزلیس، نیکوس. (1398). ایدئولوژی و سیاست طبقاتی: نقد ارنستو لاکلائو، مترجم حسن مرتضوی، سایت نقد اقتصاد سیاسی.
رهبر، محمد. (1397). جمهوری اسلامی، پایان دوران یک حاکمیت و دو چهره؟. صفحه ناظران.
فروند، ژولین. (1326). جامعه‌شناسی ماکس وبر. ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران؛ نشر نیکان.
شریفی، رضا. (1388). بررسی ابعاد روان‌شناختی خشونت‌گرایی جمعیت اغتشاش‌گر و روش‌های تأثیرگذاری بر آن. مطالعات بسیج، 12(45)،
موثقی، سید احمد. (1385). اقتصاد سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی ایران. دانشکده حقوق و علوم سیاسی، (71)، 353-311
روزنامه شرق. (1398). تاریخ اعتراضات در ایران؛ از کوی طلاب تا کوی دانشگاه، هشت بهمن‌ماه
صدر، بنیامین. (1398). 20 سال پس از واقعه؛ 18 تیر به روایت نقش‌آفرینان، سایت زمانه
نیکفر، محمدرضا. (1393). تحلیل جنبش سبز؛ به مناسبت پنج‌سالگی آن، سایت زمانه.
خسروخاور، فرهاد. (1393). برآمد و شکست جنبش سبز. سایت زمانه
اسکندری، محمدرضا. (1393). اصلاح‌طلبان و بی‌ثباتی سیاسی. سایت بصیرت.
معتمدنژاد، کاظم. بیژنی، مریم و علینی، محسن. (1388). جایگاه «مشروعیت قانونی» در گفتمان‌های سیاسی رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران. علوم اجتماعی، (46)، 137-107.
michaed E. Bonine, ed. (1997). Population, Poverty, and Politics in Middle East Cities. Gainesville, University Press of Florida.
Eva Patricia R. (2008). The Iranian Political Elite, State and Society Relations, and Foreign Relations since the Islamic Revolution. Agnietenkapel der Universiteit op vrijdag 16 mei 2008, te 12.00 uur
Collier, S. J. (2009). Topologies of power: Foucault’s analysis of political government beyond governmentality. Theory, Culture & Society. No. 26, 2. Pp.77-108.