بررسی مقایسه‌ای رویکرد دولت‌های جمهوری اسلامی ایران پیرامون پرونده هسته‌ای (1397-1376)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان،ایران

2 دانشیار گروه روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران

چکیده

بدون شک ­پرونده هسته‌ای­، مهم‌ترین موضوع سیاست خارجی دولت­های جمهوری اسلامی ایران در سه دهه‌ی گذشته است ­که سیاست داخلی و خارجی آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده و در این میان بازیگران خارجی به‌ویژه قدرت‌های بزرگ ­درروند شکل‌گیری و تبدیل بعد فنی- حقوقی آن به پرونده­ای سیاسی- امنیتی، نقشی ­بی­بدیل و اساسی داشته‌­اند که تاکنون ­آثار و پیامدهای گوناگونی ­به دنبال داشته است­ که کنکاش ­پیرامون روند شکل‌گیری و بررسی زوایای مختلف این پرونده از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد و مقاله­ حاضر بر آن است با استفاده از روش ­توصیفی-تحلیلی و کاربست­ نظریه گفتمان ­به این سؤال اصلی پاسخ دهد که ­الگوی رفتاری ­حاکم­ بر سیاست ­خارجی ­دولت­‌های ­جمهوری اسلامی ایران‌ در موضوع هسته‌ای کدم‌اند و چه آثار و پیامدهایی به دنبال داشته است؟ یافته‌­های پژوهش ­نشان ­می‌دهد ایجاد مدیریت واحد در پرونده هسته‌­ای (در دوره اول)، تبدیل موضوع­ هسته‌­ای ­به­ گفتمانی عمومی و مقابله ­با زیاده‌خواهی­ کشورهای غربی (در دوره دوم)، افشای چهره ایالات‌متحده­ و کاهش سطح اعتماد عمومی به این کشور (در دوره سوم) مهم‌ترین نقاط قوت وهم چنین ­انفعال­ در برابر شورای ­حکام ­و تهدیدات ­کشورهای غربی (در دوره اول)، سوءاستفاده کشورهای غربی ­از گفتمان احمدی‌نژاد (در دوره دوم)، گره زدن ­مسائل اقتصادی ­با پرونده هسته‌­ای و تفسیرهای متفاوت از برجام (در دوره سوم) از مهم‌ترین نقاط ضعف دولت‌های جمهوری اسلامی ایران در پرونده هسته‌ای می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative study of the Islamic Republic of Iran's governments approach to the nuclear case(1997-2018)

نویسندگان [English]

  • rahim piri 1
  • Alireza rezaei 2
1 University student
2 Associate Professor, Department of International Relations, Islamic Azad University, Hamadan Branch
چکیده [English]

The nuclear case has undoubtedly been the most important foreign policy issue of the Islamic republic of Iran's governments for the past three decades that has been influenced by domestic and foreign policy.Foreign actors,especially the great powers have played an essential role in the formation trend and turning its technical-legal dimension into a political-security case.So far, this has had various effects and consequences.Therefore,it is important to consider the formation trend from different angles.The present paper aims to answer the main questions by usingadescriptive-analytical approach and applying the discourse theory:whatisthe behavioral pattern of foreign policy of the governments of the Islamic Republic of Iran on nuclear issue and what are its effects and consequences?
The findings of research show that the establishment of unified management in the nuclear case,transforming the nuclear issue into the public discourse and countering avarice of the western countries,revelation the face of the United States and reducing public confidence in this country are the most important strengths,as well as passivity to the board of governors and threats of the western countries,the abuse of western countries from Ahmadinejad's discourse, linking economic issues with the nuclear case and different interpretations of joint comprehensive plan of action(JCPOA)are the major weaknesses of the Islamic republic of Iran's governments in the nuclear case.

کلیدواژه‌ها [English]

  • discourse
  • nuclear case
  • peacefulness
  • justice-oriented principlism
  • moderation

مراجع

امیدی، علی. (1390). چالش‌های ساختاری روابط راهبردی ایران و روسیه: سلطه ستیزی ایرانی و عمل گرایی روسی. مطالعات اوراسیای مرکزی، 4 (8)، 64-43.
امیدی، علی، غلام زاده، احسان و فهیمی، فاطمه. (1391 ). تحلیلی از تقابل ایران وآمریکا در برنامه هسته‌ای در چارچوب نظریه بازی‌ها. دانش سیاسی وبین الملل. 1(1)، 127-111.
امیدی، علی و مرادی‌فر، سعیده. (1393 ). برسازی امنیتی فعالیت هسته ای ایران. سیاست جهانی، 3 (4)، 149-121.
باقری دولت آبادی، علی و شفیعی­سیف آبادی، محسن. (1395). از هاشمی تا روحانی، بررسی سیاست خارجی ایران، تهران؛ انتشارات تیسا.
برزگر،کیهان. (1392). فرصت­هاوچالش­های روحانی درعرصه سیاست­خارجی. روزنامه دنیای  اقتصاد، 9/5/1392،قابل دسترسی –در:https://donya-e-eqtesad.com/23/743942   .
بصیری، محمدعلی و قاسمی، مصطفی. (1385). مواضع­اتحادیه ­اروپا وآمریکا در پرونده هسته‌ای ایران. اطلاعات سیاسی-­اقتصادی، 54 (226)، 64-25.
بعیدی نژاد، حمید. (1384). سیاست هسته‌ای آقای خاتمی. سیاست خارجی، 19 (1)، 218-193.
_ (1385).  واکنش صادق خرازی به نامه جنجالی 2003. سایت  تحلیلی – خبری عصر ایران، 1/12/1385،قابل دسترسی در: http://www.asriran.com/fa/news/12170
خالوزاده، سعید. (1389 ). فرازونشیب روابط ایران و اروپا؛ از تنش­زدایی ­خاتمی تا پرسشگری احمدی نژاد. خبرگزاری مهر، 6/6/389، قابل دسترسی در: https://www.mehrnews.com/news/1123521/
حق­شناس، رضا. (1390). سیاست­ خاورمیانه­ای ­چین و برنامه هسته­ای ایران. مطالعات خاورمیانه، 18 (2)، 84-55.
داوودی، علی­اصغر. (1389). نظریه­ گفتمان­ و علوم­سیاسی. ­مطالعات­سیاسی، 2 (8)، 76-53.
دلاورپوراقدم، مصطفی. (1396). فرصت­ها و چالش­های پسا برجام، تهران؛ موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ­ابرار معاصر تهران.
دهقانی­فیروزآبادی، سیدجلال. (1389). سیاست­خارجی ­جمهوری ­اسلامی ­ایران، تهران؛ انتشارات سمت.
دهقانی­فیروزآبادی، سیدجلال. (1393). چرخه گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از دولت بازرگان تا دولت روحانی، تهران؛ انتشارات مخاطب.
دهقانی­فیروزآبادی، سیدجلال و عطائی، مهدی. (1394). تحلیل ­گفتمانی­ سیاست­ هسته­ای ­دولت­ احمدی ­نژاد از هژمونی ­تا افول. ایرانی سیاست بین الملل، 4 (1)، 58-22.
راجی، محمد مهدی. (1396). آقای سفیر (گفتگو با محمدجواد ظریف ­سفیر پیشین ­ایران ­در سازمان ملل متحد)، تهران؛ نشر نی.
رحیمی، علیرضا. (1393). گفتمان امنیتی­ دولت­های نهم ­و دهم ­به­مثابه گفتمان ­قبض ­و بسط انقلابی جدید. مطالعات راهبردی، 17 (66)، 66-31.
_­. (1396). ردپای ­جاسوسی­گروهک ­منافقین ­در پرونده ­هسته‌ای­ایران. مرکز اسنادانقلاب اسلامی، قابل­دسترسی­در: http://www.irdc.ir/fa/news/805
رسولی­ثانی­آبادی، الهام و عسکری، امیرحسین. (1395). بررسی­­جهت­گیری ­تجدید نظرطلبی ­در سیاست­خارجی جمهوری اسلامی ایران (1392-1384) بر اساس ­الگوی ­سیستمیک ­روابط­بین­الملل. سیاست­خارجی، 30 (4)، 150-121.
رضایی، علیرضا. (1388). تحلیل­ سیاست­ خارجی ­جمهوری ­اسلامی ­ایران­ در پرتو نظریه­­ روابط­­­بین­الملل. راهبرد یاس، 17 (3)، 290-260
رضایی پیش­رباط، صالح و دیگران. (1395). برجام، سیاست­ها، دستاوردها و الزامات، تهران؛ پژوهشکده مطالعات راهبردی و مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.
روحانی، حسن. (1392). امنیت ­ملی ­و دیپلماسی­ هسته­ای، چاپ هفتم، تهران؛ مرکز تحقیقات ­استراتژیک ­مجمع ­تشخیص­ مصلحت ­نظام.
روحانی، حسن.(1394). تحریم‌های­ ظالمانه باید از بین برود تا مشکل ­محیط‌زیست­ حل ­شود. خبرگزاری ایسنا، قابل­دسترسی در: https://www.isna.ir/news/94031709076
روحانی، حسن. (1396). هووها می‌خواستند نوزاد برجام­ رابکشند. سایت تحلیلی – خبری­ عصر ایران، قابل دسترسی در:                          http://www.asriran.com/fa/news/533728
ریتر، اسکات. (1387). دروغ‌های سازمان مجاهدین خلق، منبع اطلاعات آمریکا از فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. موسسه مطالعات و پژوهش­های­ سیاسی، قابل­دسترسی در: ­ http://revolution.pchi.ir/show.php?page=contents&id=10248 سالاری، مریم. (1394). کلیدخوردن­سناریوی­پی‌ام‌دی. ایران آنلاین، قابل­ دسترسی ­در:   http://www.ion.ir/News/49900.html?catid=4&title  
سجادپور، سیدمحمدکاظم. (1391). نمایشی ­در سه­ پرده: آمریکا و پرونده هسته‌ای ایران. ماهنامه همشهری دیپلماتیک، شماره 61. قابل­دسترسی­در: http://www.did.ir/catalog/index.aspx?cn=513C343 
سریع­القلم، محمود. (1397). توقعات ­برجامی­ ظریف ­و روحانی ­از ابتدا اشتباه ­بود. خبرگزاری­ فارس، قابل­دسترسی در: https://www.farsnews.com/news/13970409000945
سلطانی­نژاد، احمد، زهرانی، مصطفی و شاپوری، مهدی. (1391 ). سیاست چین در مناقشه هسته‌ای ایران و عوامل مؤثر برآن. مطالعات راهبردی، 15 (4)، 170-143.
سلطانی‌نژاد، احمد، زهرانی، مصطفی و شاپوری، مهدی. (1392). آمریکا وبرنامه هسته‌ای ایران؛ استراتژی برچینش وابزارهای آن. مطالعات راهبردی، 16 (59)، 148-107
سلطانی­نژاد، احمد و شاپوری، مهدی. (1395). رویکرد اتحادیه­ اروپا به­ مسئله­هسته­ای ایران. روابط­خارجی، 8 (1)، 176-145.
صادقیان، رضا و موسوی، قائم. (1396). مقایسه­ سیاست­خارجی­ جمهوری­اسلامی ایران در دولت­های خاتمی و احمدی نژاد. پژوهش ملل، 2 (6)، 18-1.
صبوری، ضیاءالدین و صالحیان، تاج الدین. (1396). بررسی راهبردی دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی: دولت یازدهم و دوازدهم. پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 1 (24)، 158-133.
عامری، زینب. (1396). اثبات­ حقانیت ­ایران؛ تنها دستاورد برجام. خبرگزاری ­دفاع ­مقدس، قابل ­دسترسی ­در: http://defapress.ir/fa/news/270396
عسگرخانی، ابومحمد. (1384). بزرگترین ­اشتباه ­ما مذاکره­ با اروپایی­ها بود. خبرگزاری مهر، قابل­ دسترسی­ در: https://www.mehrnews.com/news/225978
غضنفری، کامران. (1394). پرونده هسته‌ای و ابعاد پیدا و پنهان آن، تهران؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
فاضلی، محمد، علی­، جنادله­ و دیگران. (1395). برجام، سیاست­ها، دستاوردها و الزامات، تهران؛ پژوهشکده ­مطالعات ­راهبردی ­و مرکز بررسی‌های ­استراتژیک­ ریاست­جمهوری.
قهرمانپور، رحمان. (1388). رویکرد قدرت‌های ­بزرگ ­به­موضوع­ هسته‌ای ­ایران. موسسه بین­المللی رمیک، قابل دسترسی در: http://remikinst.ir/book.asp?id
کرمی، جهانگیر و کرامتی­نیا، رقیه. (1395). سیاست­خارجی ­روسیه­ و پرونده­ هسته­ای ­ایران: از تحریم­ تا برجام. ­آسیای ­مرکزی و قفقاز، 22 (95)، 97-65.
کریمی­پور، داود. (1394). دیپلماسی­ هسته­ای­ دولت­ یازدهم، تحلیلی ­برماهیت ­و گفتمان. سایت ­پایداری ­ملی ­سازمان­ پدافند غیرعامل، قابل دسترسی در: https://paydarymelli.ir/fa/news/14994
کریمی­کشه، سعید. (1392). بررسی­ مقایسه­ای نگرش ایالات متحده آمریکا و فدراسیون روسیه به پرونده هسته­ای ایران. مطالعات منطقه‌ای: آمریکاشناسی­اسراییل­شناسی، 4 (2)، 114-93.
کوشا، سهیلا و اسکندری، محمدعلی. (1391). چالش­های­ حقوقی ­ارجاع ­پرونده­ هسته­ای ­ایران به شورای امنیت و قطعنامه‌های تحریمی. سیاست­خارجی، 20 (2)، 398-379.
گلشن­پژوه، محمودرضا و حجازی، سیدحسن.­ (1384). پرونده ­هسته­ای ­ایران (2): روندها و نظرها (ارزیابی­ حقوقی­ و سیاسی پیشنهادات سه کشور اروپایی به جمهوری اسلامی ایران)، تهران؛ موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
 گلشن پژوه، محمود رضا و احدی، افسانه. (1384). پرونده هسته‌ای ایران (2): روندها و نظرها (ارزیابی استراتژی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران)، تهران؛ موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
گلشن پژوه، محمودرضا. (1386). پرونده هسته‌ای ایران: روندها و نظرها، تهران؛ موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
گلشن­پژوه، محمودرضا و احمدی­لفورکی، بهزاد. (1387). پرونده ­هسته­ای ­ایران (4) بازدارندگی: کلید حل مسئله هسته‌ای ایران، تهران؛ موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
گلشن­پژوه، محمودرضا و بای، نادعلی. (1387). پرونده هسته­ای ایران (4) حقوق بین‌الملل و برنامه هسته‌ای ایران، تهران؛ موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
متقی، ابراهیم و جمالی­پور، هدایت­الله. (1391). بررسی روندهای تداوم وتغییردرسیاست خارجی ایران در دوران ریاست جمهوری خاتمی و احمدی نژاد. مطالعات سیاسی، 4 (11)، 114-101.
متقى، ابراهیم. (1384). گزینه­های ­رفتار استراتژیک ­ایران ­در پرونده­ هسته­ای. ماهنامه همشهری دیپلماتیک، شماره۸۷ ، قابل  دسترسی در: http://bashgah.nonegar4.ir/fa/content/show/18999
محمدی، محمدرضا. (۱۳۹۶). تاثیرگذاری­ و تاثیرپذیری­ بازیگران­ مهم ­بین­المللی ­در فرآیند حصول برجام. اندیشکده راهبردی تبیین، 15/7/1396، قابل دسترسی در:  http://tabyincenter.ir/21271
منتظران، جاوید. (۱۳۹۵). چرایی ­و چگونگی ­امنیتی‌سازی مسئله هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران توسط غرب. اندیشکده راهبردی تبیین، قابل دسترسی در: http://tabyincenter.ir/18108
میسائی، قاسم، دین پرست، فائز، جعفری، محمد و گلستان، مسلم. (1396). دیپلماسی رسانه‌ای ومذاکرات هسته­ای ج.ا.ا. مطالعات فرهنگ رسانه، 18 (38)، 154-133.
هوارث، دیوید. (1388 ). نظریه گفتمان. ترجمه سید علی اصغر سلطانی، علوم سیاسی، 1 (2)، 183-156.
یوسف پور، بابک، رحیمی، عبدالرحیم. (1381). انرژی هسته‌ای؛ ضرورت‌ها و سیاست‌ها. اقتصاد انژی، شماره‌های مرداد و شهریور ماه.
Iran’s Nuclear Program. (2010). https://www.cfr.org/backgrounder/irans-nuclear-program
Updated Blocking Statute in support of Iran nuclear deal enters into orc
 Brussels August 2018,http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-4805_en.htm  https://therealnews.com/stories/us-is-helping-bloodthirsty-cult-the-mek-try-to-overthrow- irans-government
Cockbur Andrew. (2014).   Manufactured Crisis: The Untold Story of the Iran Nuclear Scare,https://harpers.org/blog/2014/05/manufactured-crisis-the-untold-story-of-the-irannuclear-scare
Dassa Kaye ,Dalia. (2018). The Strategic Fallout of U.S Withdrawal from the Iran Deal,https://www.rand.org/blog/2018/05/the-strategic-fallout-of-us-withdrawal-from-the-iran.html
Robin Wright. (2014). Javad Zarif on Iran’s Nuclear  Negotiations,https://www.newyorker.com/news/news-desk/javad-zarif-on-irans-nuclear-negotiations
Samimi, Mehrnaz. (2016). Iran’s Sluggish Economy Post-JCPOA,HTTP://WWW.ATLANTICCOUNCIL.
بحران پژوهی جهان اسلام
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 24
فصل بهار
خرداد 1401
صفحه 1-36

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار