بحران طوفان‌های گرد و غبار محصولی منطقه‌ای با بازخورد گسترده ملی و محلی برای ایران (مطالعه موردی: شهرستان سرپل ذهاب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانش آموخته دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 دانش آموخته دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

چکیده

در سال‌های اخیر وقوع ریزگردها به بحرانی جدی در منطقه‌ی خاورمیانه تبدیل شده و موجب بازخوردهای گسترده‌ای شده است. در این میان، کشور ایران متناسب با موقعیت جغرافیایی خود به صورت گسترده تحت تأثیر اثرات این پدیده قرار گرفته است. در این پژوهش در دو بخش به بررسی این پدیده‌ در شهرستان سرپل ذهاب پرداخته شده است؛ نخست شناسایی روند و تحلیل اقلیمی آن و سپس بررسی پیامدهای محیط‌زیستی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و دفاعی – امنیتی. بخش نخست این پژوهش با استفاده از تجزیه و تحلیل داده‌های اقلیمی انجام شد و در بخش دوم، پس از بررسی‌های کتابخانه‌ای و مصاحبه با خبرگان، 5 شاخص و 32 گویه در ارتباط با پیامدهای ریزگردها احصاء شد. سپس شاخص‌ها و گویه‌های احصاء‌شده در اختیار 18 نفر از خبرگان قرار گرفت. پس از تأیید  شاخص‌ها و گویه‌ها، پرسشنامه‌ای در اختیار 350 نفر از شهروندان قرار گرفت و نتایج با استفاده از مدل معادلات ساختاری PLS تجزیه و تحلیل شدند. رهگیری طوفان فرینِ آوریل سال 2008،  نشان می‌دهد که توده گرد و غباری نشأت‌گرفته از مناطق غرب عراق و شرق سوریه است که با جهتی نسبتاً شمال غربی-جنوب شرقی وارد مناطق غربی ایران می‌شود. همچنین نتایج بار عاملی گویه‌ها نشان داد که مهم‌ترین پیامد ریزگردها عبارت‌اند از تأثیر بر افزایش تردد غیر قانونی از مرز، کاهش مقدار سبزینگی گیاهان، افزایش آفات گیاهی و جانوری و افزایش اعتراضات و شورش‌های خیابانی و شهری.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Crisis of dust storms as a regional product with extensive national and local feedback for Iran (Case study: Sarpol Zahab city)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Janparvar 1
  • Sajid Bahramijaf 2
  • Ehsan Tamassoki 3
1 Assistant Professor of Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad
2 , PhD. in Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad
3 PhD. in Watershed Management Science and Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Hormozgan
چکیده [English]

In recent years, the crisis of dust storm has turned into a serious crisis in the Middle East region and has caused widespread feedback. Meantime, Iran has been widely affected by the effects of this phenomenon due to its geographical location. In this research, this phenomenon has been investigated in Sarpol Zahab city in two parts; First, identifying the process and its climatic analysis, and second examining the environmental, social, economic, political and defense-security consequences. The first part of this research was done by analyzing climatic data, and in the second part, after library research and interviews with experts, 5 indicators and 32 items related to the consequences of fine dust were calculated. Then, the calculated indicators and items were given to 18 experts. After confirming the indicators and items, a questionnaire was given to 350 citizens and the results were analyzed using the PLS structural equation model. The tracking of the Farin storm in April 2008 shows that it is a dust mass originating from the western regions of Iraq and eastern Syria, which enters the western regions of Iran with a relative northwest-southeast direction. Also, the results of the factor load of the items showed that the most important consequences of fine dust are the effect on the increase of illegal traffic from the border, the decrease of the greenness of plants, the increase of plant and animal pests, and the increase of street and urban protests and riots.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dust strom crisis
  • West Asia
  • security
  • political
  • Iran
  • Sarpol Zahab

مراجع

آرامی، سید عبدالحسین. اونق، مجید. محمدیان بهبهانی، علی. اکبری، مهری و زراسوندی، علیرضا. (1397). تحلیل مطالعات مخاطره گردوغبار در جنوب غرب ایران در دوره ۲۲ ساله (۲۰۱۷-۱۹۹۶). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،  ۵ (۱)، 66-39.
احدی، پریسا. خالدی، شهریار و احمدی، محمود. (1399). اثرات بلندمدت گرد و غبار در حوزه سلامت جهت پیشگیری از آثار آن در برنامه ریزی‌های آینده ی استان خوزستان. برنامه ریزی منطقه‌ای، 10 (39)، 36-21.
بابایی فینی، ام السلمه. صفرراد، طاهر و کریمی، مصطفی. (1393). تحلیل فضایی- زمانی رخداد گرد و غبار در غرب ایران. محیط شناسی، 40(2)، 388-375. doi: 10.22059/jes.2014.51206
باقری فرشته، قلی پور سوته رحمت الله، محمدی الیاسی قنبر، شریف زاده فتاح. کارآفرینی خط مشی: مطالعه موردی شرکت تولید برق حرارتی. سیاست گذاری وبرنامه ریزی انرژی، ۶ (۳)، 186-۱۵۷.
پورهاشمی، سیما. امیراحمدی، ابوالقاسم. زنگنه اسدی، محمد علی و صالحی، سید مهدی. (1401). تعیین ویژگی‌های ژئومورفولوژی و کاربری اراضی کانون‌های برداشت گردوغبار (مطالعه‌ی موردی: خراسان رضوی). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 9(34)، 24-14.
تمسکی، احسان. محمدی کنگرانی، حنانه. اشتریان، کیومرث. حلی‌ساز، ارشک و نادری، فرشید. (1400). مسئله‌شناسی سیاستگذاریِ محیط‌زیست در ایران. سیاستگذاری عمومی، 7(2)، 125- 109. doi: 10.22059/jppolicy.2021.82650
درگاهیان، فاطمه. لطفی نسب اصل، سکینه و خسروشاهی، محمد. (1397). تحلیل نقش کانون های گرد و غبار داخلی در ایجاد شرایط بحرانی در اهواز با تاکید بر کانون جنوب شرق. تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 16(2)، 170-157doi: 10.22092/ijfrpr.2019.118689
حافظ‌نیا، محمدرضا. طاهری، احمد. فرج‌زاده اصل، منوچهر و کرمی‌نژاد، حسین. (1396). تأثیر عوامل سیاسی در تشدید پدیدۀ گردوغبار در حوزۀ رودخانه‌ای دجله و فرات. پژوهشهای جغرافیای انسانی، 49(4)، 868- 857. doi: 10.22059/jhgr.2016.58810
جویباری، اکرم. رضائی، پیمان. سلیمانی، فریدون و داوودی، حمید. (1398). ریزگرد و کانون های آن: مبانی و روش های شناسایی و تثبیت این کانون ها با نگرش ویژه به دشت خوزستان. رسوب شناسی کاربردی، 7 (14)، 142-129.
شاهسونی، عباس یار احمدی، مریم. جعفرزاده، حقیقی فرد، نعمت الله. نعیم آبادی، ابوالفضل. محمودیان، محمد حسن. صاکی، حامد و همکاران. (1389). اثرات طوفان های گرد و غباری بر سلامت و محیط زیست. دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، ۲ (۴)، 56-۴۵.
شمسی پور، علی اکبر. شمسی پور، علی اکبر. عزیزی، قاسم و میری، مرتضی. (1393). شناسایی الگوهای تابستانه و زمستانه ورود گرد و غبار به غرب ایران. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 25(4)، 220- 203.
عزیزی، قاسم. شمسی پور، علی اکبر. میری، مرتضی و صفرراد، طاهر. (1391). تحلیل آماری - همدیدی پدیده گرد و غبار در نیمه غربی ایران. محیط شناسی، 38(3)، 134-123. doi: 10.22059/jes.2012.29154
کاظمی، محمد. نفرزادگان، علیرضا. محمدی، فربیرز و رضایی‌لطیفی، علی. (1400). شناسایی خاستگاه‌های‌ هواویزهای اتمسفری با استفاده از سنجش از دور و داده‌کاوی (مطالعه موردی: استان یزد). سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 12(1)، 85-63. doi: 10.30495/girs.2021.678426.
نظری، مرضیه. فروزانی، معصومه. یزدان پناه، مسعود و برادران. مسعود. (1396). تبیین امنیت معیشت کشاورزان در شرایط گرد و غبار در شهرستان شوش. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 13(2)، 169- 153.
نوحه گر، احمد. خورانی، اسداله و تمسکی، احسان. (1392). تحلیل اقلیمی گردوغبار معلّق در ایستگاه هواشناسی سرپُل ذهاب (2009 - 1986). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 2(2)، -. doi: 10.22067/geo.v0i0.13768
ولی، عباسعلی. خاموشی، سجاد. موسوی، سید حجت، پناهی. فاطمه و تمسکی، احسان. (1393). تحلیل اقلیمی و ردیابی توفان‌های گرد و غبار فراگیر در جنوب و مرکز ایران. محیط شناسی، 40(4)، 972- 961. doi: 10.22059/jes.2014.53012
Akata, N., Hasegawa, H., Kawabata, H., Chikuchi, Y., Sato,T., Ohtsuka, Y., Kondo, K., Hisamatsu S. (2007). Deposition of 137Cs in Rokkasho, Japan and its relation to Asian dust. Journal of environmental radioactivity, 95(1), 1-9.
Bibi, H., Alam, K., Chishtie, F., Bibi, S., Shahid, I., Blaschke, T. (2015). Intercomparison of MODIS, MISR, OMI, and CALIPSO aerosol optical depth retrievals for four locations on the Indo-Gangetic plains and validation against AERONET data. Atmospheric Environment, 111, 113-126.
Chang, P., Hsu, C., Chang, Po-C. (2011). Fuzzy Delphi method for evaluating hydrogen production technologies. International Journal of Hydrogen Energy, 36(21), 14172-14179.
Chen, C., Liu,Y. (2007). A methodology for evaluation and classification of rock mass quality on tunnel engineering. Tunnelling and Underground Space Technology, 22(4), 377-387.
Engelstaedter, S.,Tegen, I., Washington, R. (2006). North African dust emissions and transport. Earth-Science Reviews,79(1-2), 73-100.
Goudie, A., Middleton, N. J. (2006). Desert dust in the global system: Springer Science & Business Media.
Goudie, A., Middleton, N.J. (2001). Saharan dust storms: nature and consequences. Earth-Science Reviews, 56(1-4),179-204.
Goudie, A., Wilkinson, J. (1977). The warm desert environment: Cambrigde Univ. Press.
Griffin, D., Kellogg, C.A. (2004). Dust storms and their impact on ocean and human health: dust in Earth’s atmosphere. EcoHealth, 1(3), 284-295.
Haywood, J., Francis, P., Osborne, S., Glew, M., Loeb, N., Highwood, E., Tanré, D., Myhre, G., Formenti. P., Hirst, E. (2003). Radiative properties and direct radiative effect of Saharan dust measured by the C‐130 aircraft during SHADE: 1. Solar spectrum. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 108(D18).
Hu Li-Tze, B.P.M. (1998). Fit indices in covariance structure modeling: Sensitivity to underparameterized model misspecification. Psychological methods, 3(4), 424.
Hu Li‐Tze, B.P.M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1-55.
Jickells, T., Dorling, S., Deuser, W., Church. T., Arimoto, R., Prospero. J. (1998). Air‐borne dust fluxes to a deep water sediment trap in the Sargasso Sea. Global Biogeochemical Cycles, 12(2), 311-320.
Klir, G., Yuan, B. (1995). Fuzzy sets and fuzzy logic (Vol. 4): Prentice hall New Jersey.
Laity, J.J. (2009). Deserts and desert environments (Vol. 3): John Wiley & Sons.
Maley, J. (1982). Dust, clouds, rain types, and climatic variations in tropical North Africa. Quaternary Research, 18(1), 1-16.
Mckenna, H.P. (1994). The Delphi technique: a worthwhile research approach for nursing?. Journal of advanced nursing,19(6), 1221-1225.
Meng, X., Yao, F., Zhang, J., Liu, Q., Shi, L., Zhang, D. (2022). Impact of dust deposition on phytoplankton biomass in the Northwestern Pacific: A long-term study from 1998 to 2020. Science of the Total Environment, 813: 152536.
Miller, R., Tegen, I. (1998). Climate response to soil dust aerosols. Journal of climate, 11(12), 3247-3267.
Park, S-U., Chang, L-S., Lee, E-H. (2005). Direct radiative forcing due to aerosols in East Asia during a Hwangsa (Asian dust) event observed on 19–23 March 2002 in Korea. Atmospheric Environment, 39(14), 2593-2606.
Schlesinger, P., Mamane, Y., Grishkan, I. (2006). Transport of microorganisms to Israel during Saharan dust events. Aerobiologia, 22(4), 259-273.
Shigong, W., Debao, Y., Jiong, J., Qiyun, X., Yufeng, Y. (1995). Study on the formative causes and countermeasures of the catastrophic sandstorm occurred in northwest China. Journal of Desert Research, 15(1), 19.
Wellenius, G.A., Schwartz, J., Mittleman, M.A. (2006). Particulate air pollution and hospital admissions for congestive heart failure in seven United States cities. The American journal of cardiology, 97(3), 404-408.
Xu, X., Levy, J.K., Zhaohui, L., Hong, C. (2006). An investigation of sand–dust storm events and land surface characteristics in China using NOAA NDVI data. Global and Planetary Change, 52(1-4), 182-196.
Xuan, J., Sokolik, I.N., Hao, J., Guo, F., Mao, H., Yang, G. (2004). Identification and characterization of sources of atmospheric mineral dust in East Asia. Atmospheric Environment,38(36), 6239-6252.
 
بحران پژوهی جهان اسلام
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 28
فصل بهار
خرداد 1402
صفحه 42-77

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار